Τα βίαια παιχνίδια και τα παιδιά - Γράφει ο Σάκης Καρπάς

Όποιος αγαπάει κάτι πραγματικά, είναι υποχρεωμένος να το γνωρίζει απ’ όλες τις πλευρές του, τις καλές και τις κακές. Για να καταφέρεις να εκτιμήσεις την καλή πλευρά, λοιπόν, θα πρέπει

να αναγνωρίσεις και τα «κακώς κείμενα». Ας είμαστε ρεαλιστές. Το μέσο των βιντεοπαιχνιδιών δεν περπατάει σε δρόμο στρωμένο με ροδοπέταλα. Υπάρχουν λάκκες, υπάρχουν καρφιά, υπάρχουν εμπόδια. Προσωπικά αγαπάω τα βιντεοπαιχνίδια και τα θεωρώ ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής μου. Μεγάλωσα με αυτά και συνεχίζω να μεγαλώνω αγαπώντας τα. Και όχι, δεν παίζω για να το παίζω γκουρού στο διαδίκτυο ή στην παρέα. Παίζω γιατί το γουστάρω, γιατί το διασκεδάζω, γιατί ψυχαγωγούμαι, γιατί μαθαίνω, γιατί ταξιδεύω.

Μεγαλώνοντας, άρχισα να βλέπω το μέσο λιγάκι πιο ώριμα, κάτι που γεννάει μέσα μου περισσότερους προβληματισμούς. Μη φοβάστε να προβληματίζεστε με κάτι που λατρεύετε, γιατί κατά πάσα πιθανότητα, θα το λατρέψετε ακόμη περισσότερο. Όντας πατέρας τα τελευταία δυόμιση χρόνια, έχω κάθε δικαίωμα να κοιτάω, πλέον, τα βιντεοπαιχνίδια και από τη σκοπιά του γονέα. Και επειδή σκοπεύω να μυήσω την κόρη μου με αυτήν την υπέροχη ασχολία, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας έναν πολύ σημαντικό προβληματισμό μου: ποιος φταίει που τα βίαια βιντεοπαιχνίδια, φτάνουν στα χέρια μικρών παιδιών;

Πριν ξεκινήσω να αποτυπώνω τις σκέψεις μου στο ψηφιακό χαρτί, πρέπει να ξεκαθαρίσω ορισμένα πράγματα. Σε καμία περίπτωση οι παρακάτω απόψεις δε θα πρέπει να θεωρηθούν ως πολέμιες των βίαιων βιντεοπαιχνιδιών. Δεν ήμουν, δεν είμαι, ούτε θα γίνω ποτέ μου από αυτούς που θεωρούν πως τα βιντεοπαιχνίδια μπορούν να βλάψουν και πως παίζοντάς τα, πιτσιρίκια θα αρπάξουν όπλα και θα αρχίζουν να καθαρίζουν συμμαθητές και καθηγητές. Από την άλλη, όλοι μας πρέπει να παραδεχθούμε πως κάποια βιντεοπαιχνίδια δε θα πρέπει να φτάνουν σε άτομα μικρότερης ηλικίας. Το τελευταίο είναι μάλλον κολακευτικό για το μέσο, γιατί αποδεικνύει πως τα videogames δεν είναι απλά «κινούμενα pixels» που αποχαυνώνουν τα πλήθη, αλλά εικόνες που μπορούν να επηρεάσουν, άμεσα, τη ψυχολογία και τον τρόπο σκέψης ενός ατόμου. Όπως κάθε είδους τέχνης, έτσι και τα βιντεοπαιχνίδια μπορούν να περάσουν μηνύματα, ιδέες και νοοτροπίες.

Θα προσπαθήσω να σας διηγηθώ, όσο πιο σύντομα μπορώ, τα δύο περιστατικά που μου έδωσαν το έναυσμα να συντάξω αυτό το κείμενο. Το πρώτο περιστατικό συνέβη σε μεγάλο κατάστημα, τεράστιας ελληνικής αλυσίδας, όπου στο τμήμα των βιντεοπαιχνιδιών, ένας πιτσιρικάς ηλικίας 10 ετών, ήθελε να αγοράσει κάποιο videogame. Ο πατέρας του, ένας εξαιρετικά πολιτισμένος και ευγενικός κύριος, απλά ζητούσε από το μικρό να διαλέξει ένα παιχνίδι από το ράφι για να του το κάνει δώρο. Ο μικρός, ως κάτοχος PS3, ήταν μεταξύ του God of War 3, Call of Duty: Ghosts, GTA 5 και Max Payne 3. Επειδή ο μικρός, από τον ενθουσιασμό του δε μπορούσε να αποφασίσει, ο πατέρας ζήτησε τη βοήθεια του υπαλλήλου του καταστήματος που βρισκόταν στο χώρο εκείνη τη στιγμή. Ο υπάλληλος, σε ερώτηση του πατέρα, για το ποιο απ’ όλα θεωρεί καλύτερο, απάντησε το God of War 3. Βάζω μία άνω τελεία εδώ.

Πάμε στη δεύτερη ιστορία. Πριν από λίγες ημέρες βρέθηκα διακοπές σε κοσμοπολίτικο τουριστικό θέρετρο της όμορφης Χαλκιδικής. Επειδή η μικρή μου κόρη έχει μία τρέλα με τα μηχανοκίνητα παιχνίδια (ξέρετε, αυτά τα αυτοκινητάκια και τα αλογάκια που ζητάνε €1 για να κουνήσουν το παιδάκι 30 δεύτερα), είπα κι εγώ να της κάνω το χατίρι. Έψαξα ένα μεγάλο τέτοιο κατάστημα που μάλιστα αποτελούσε all-in-one λύση. Δηλαδή είχε δεκάδες τέτοια παιχνίδια, ήταν internet café και είχε και μερικές κονσόλες συνδεδεμένες σε τηλεόραση. Όλες οι κονσόλες, εκείνη τη στιγμή που επισκέφτηκα το κατάστημα, έπαιζαν GTA 5 και όλες οι κονσόλες ήταν κατειλημμένες από άτομα ηλικίας μεταξύ 7 έως 12 χρονών (το πολύ). Σημαντική σημείωση αποτελεί το γεγονός ότι όλα τα παιδάκια συνοδεύονταν από κάποιον γονιό τους και πως στο κατάστημα εργάζονταν τουλάχιστον τρεις ενήλικες υπάλληλοι.

Επιστρέφω στην πρώτη ιστορία, με τον πατέρα και τον πιτσιρικά. Όταν είδα τον υπάλληλο, με περίσσια άνεση, να προτείνει στον πατέρα να αγοράσει στο 10 ετών παιδάκι του, ένα παιχνίδι που είναι γεμάτο βία, αίμα, έντερα, αποκεφαλισμούς, σεξ, ενήλικο λεξιλόγιο και τόσα ακόμη πράγματα που δεν ενδείκνυνται για τέτοιες ηλικίες, φρίκαρα. Πλησίασα, λοιπόν, τον πατέρα και ακολούθησε ο παρακάτω διάλογος:

Εγώ: Καλησπέρα. Να σας κάνω μία ερώτηση;

Πατέρας: Βεβαίως!

Εγώ: Έχετε ιδέα τι αγοράζετε στο παιδί σας;

Πατέρας: Εεεεε…ναι. Ένα παιχνίδι!

Εγώ: Προφανώς και είναι ένα παιχνίδι. Αλλά ξέρετε το περιεχόμενο αυτού του παιχνιδιού;

Πατέρας: Η αλήθεια είναι πως όχι.

Εγώ: Σας ενημερώνω, κύριε, ότι αυτό το παιχνίδι είναι πνιγμένο στη βία, στους σκοτωμούς, στο αίμα, στους αποκεφαλισμούς, στα ξεκοιλιάσματα, στο σεξ και στις βρισιές. Όπως επίσης θα έπρεπε να γνωρίζετε πως εκείνο το νουμεράκι εκεί έξω, που γράφει «18+», αποτελεί ένδειξη ηλικιακής ταξινόμησης, που πρακτικά «απαγορεύει» την πώληση του εν λόγω προϊόντος σε άτομα κάτω των 18 ετών, για τους προφανείς λόγους. Δε νομίζω να αγοράζατε στο παιδί σας μία ταινία όπως ο «Εξορκιστής», ο «Εντεροβγάλτης», «Το Παλαμάρι του Βαρκάρη 2», «Λέσχη Βρικολάκων» κλπ. Ακόμη και αν δεν τις ξέρατε ως ταινίες, νομίζω πως θα κάνατε τον κόπο να κοιτάξετε τον τίτλο ή τα πίσω screenshots του DVD. Γιατί δεν κάνατε καν τον κόπο να ρίξετε μια ματιά στο περιεχόμενο αυτού του κουτιού που κρατάτε στο χέρι σας, γιατί είμαι σίγουρος πως θα εκπλαγείτε!

Πατέρας: Και έλεγα αυτό το νούμερο, τι διάολο θα μπορεί να εννοεί. Χίλια ευχαριστώ. Μου άνοιξες τα μάτια! Και όντως θα πρέπει να ελέγχω τι ακριβώς βλέπει και παίζει το παιδί μου, αλλά καταλαβαίνεις, δουλεύω 12 ώρες, τον βλέπω μόνο το βράδυ και δε μπορώ να ελέγχω τα πάντα.

Εγώ: Στο ότι το παιδί σας, στα 10 του, είναι θεατής τόσο βάρβαρων εικόνων, με συγχωρείται, αλλά δεν υπάρχει καμία δικαιολογία.

Την ίδια στιγμή, ο πατέρας μου ζήτησε να του προτείνω ένα παιχνίδι που απευθύνεται στην ηλικία του γιού του και άρπαξα από το ράφι ένα Rachet & Clank. Τελικώς το αγόρασε, αν και ο πιτσιρικάς ακόμη θα πρέπει να βρίζει! Με την εμπειρία των δύο αυτών περιστατικών, θα προσπαθήσω να καταλογίσω τις ευθύνες όσο πιο δίκαια μπορώ. Συγκεκριμένα, θα φωτογραφίσω τρία πτυχές του προβλήματος: τα ίδια τα βιντεοπαιχνίδια, τους γονείς και αυτούς που πουλάνε βιντεοπαιχνίδια.

Ας ξεκινήσω με τα βιντεοπαιχνίδια. Καταρχάς θεωρώ πως ως μορφή τέχνης, τα videogames δε θα πρέπει να έχουν όρια και εφόσον προειδοποιούν και ενημερώνουν για το ποιες ηλικίες θα πρέπει να τα παίζουν, δε βλέπω λόγο να μην ενσωματώνουν βία. Όπως δε θα ζητήσουμε από κανέναν συγγραφέα να είναι συγκρατημένος στη συγγραφή ενός βιβλίου, έτσι και δε θα πρέπει να ζητάμε από ένα developer να είναι πιο χαλαρός ως προς τη βία. Από την άλλη, έχω την εντύπωση πως μερικές εταιρίες, έχουν εκμεταλλευτεί την ελευθερία της δημιουργίας, και ενσωματώνουν στα «προϊόντα» τους υπερβολική, άμυαλη βία, δίχως κανένα λόγο ύπαρξης. Ποιος μπορεί να αρνηθεί ότι τα μιλιταριστικά shooters δεν έχουν παραγίνει «στρατόκαυλα» και πως δεν προωθούν φιλοπολεμικές και προπαγανδιστικές καταστάσεις; Προσωπικά είμαι υπέρ της πιο τραβηγμένης και αρρωστημένης βίας, αρκεί αυτή να έχει λόγο ύπαρξης σε μία δημιουργία. Η εντελώς άμυαλη και με σκοπό να αποχαυνώσει έναν εγκέφαλο βία, δε με βρίσκει 100% σύμφωνο.

Περνάω στο γονέα. Θεωρώ πως ο γονέας και κατ’ επέκταση το σπίτι, η οικογένεια ή όπως αλλιώς θέλετε πείτε το, αποτελούν τους σημαντικότερους παράγοντες της συμπεριφοράς και της μετέπειτα πορείας ενός παιδιού. Οι γονείς, ως υπεύθυνοι για την έλευση μιας ανθρώπινης ζωής που θα ενταχθεί μελλοντικά στην κοινωνία, είναι υποχρεωμένοι να μεγαλώνουν τα παιδιά τους με σωστές βάσεις. Δε θα αναλύσω το ποιες είναι σωστές και ποιες λάθος βάσεις, μιας και αυτό δεν είναι πάντα ξεκάθαρο. Αυτό που είναι ξεκάθαρο, όμως, είναι ότι οι γονείς θα πρέπει να ελέγχουν, αλλά κυρίως να γνωρίζουν το περιεχόμενο που εισέρχεται στον ευπαθή εγκέφαλο ενός παιδιού. Οι γονείς θα πρέπει ανά πάσα στιγμή να γνωρίζουν τι βλέπει, τι παίζει και τι κάνει γενικά το παιδί τους.

Δόξα τον Gordon Freeman, υπάρχουν χιλιάδες επιλογές για ένα 5χρονο, για ένα 10χρονο και για ένα 15χρονο, σε οποιοδήποτε μέσο ψυχαγωγίας αρέσκεται, είτε αυτό λέγεται κινηματογράφος, είτε μουσική, είτε βιντεοπαιχνίδια. Τέλος, οι γονείς, αντί να απαγορεύουν δια ροπάλου κάποιο ακατάλληλο υλικό, μπορούν να το κουβεντιάζουν με τα παιδιά τους, να τα μιλούν και να τα κάνουν να το φιλτράρουν με το σωστό τρόπο, πάντα αν θεωρούν πως το παιδί είναι ικανό να ξεχωρίσει ορισμένα πράγματα. Ξέρω πατέρα που παίζει βίαια βιντεοπαιχνίδια με τον ανήλικο γιο του, αλλά του μιλάει και τον…προσγειώνει εκεί που πρέπει. Δε ξέρω αν αυτό είναι η καλύτερη δυνατή λύση, αλλά σίγουρα είναι πολύ καλύτερο από την πλήρη ελευθερία και άγνοια.

Και πάμε τώρα σε αυτούς που πουλάνε βιντεοπαιχνίδια. Δυστυχώς, στο βωμό του κέρδους, οι ισορροπίες, η λογική και η ανθρωπιά, στις περιπτώσεις των καταστηματαρχών, πηγαίνουν περίπατο. Είναι αδιανόητο, να γνωρίζεις το εξαιρετικά ακατάλληλο περιεχόμενο ενός παιχνιδιού και να το πουλάς σε ένα 8χρονο ή ένα 10χρονο χωρίς ίχνος ενδοιασμού. Είναι, επίσης, απαράδεκτο, να εργάζεσαι σε τμήμα βιντεοπαιχνιδιών, να βλέπεις γονιό να θέλει να αγοράσει το God of War 3 στο 10χρονο παιδί του και να μην τον ενημερώνεις ότι το εν λόγω παιχνίδι δεν ενδείκνυται γι’ αυτήν την ηλικία –απαλλάσσεσαι, βέβαια, στην περίπτωση που ενημέρωσες το γονιό, αλλά αυτός είναι τόσο κουφιοκέφαλος που θέλει να προβεί σε αγορά. Τέλος, είναι απαράδεκτο, να αποτελείς τεράστια αλυσίδα καταστημάτων, με εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες/ πελάτες σε όλη τη χώρα και να προσλαμβάνεις υπαλλήλους που δεν έχουν καμία γνώση του αντικειμένου. Γιατί, αν θέλετε την άποψή μου, για να πουλάς παιχνίδια σε ανθρώπους όλων των ηλικιών, δε χρειάζεται να είσαι gamer, αλλά τουλάχιστον πρέπει να ξέρεις τι διάολο απεικονίζουν αυτά τα προϊόντα. Έστω να ξέρεις τα βασικά, ότι δηλαδή τα νουμεράκια της PEGI εκεί έξω, δεν είναι διακοσμητικά, ούτε λογότυπα εταιριών, ούτε ο νέος δίσκος της Πέγκυ Ζήνας, αλλά νούμερα, που βάσει νομοθεσίας, οι αρμόδιοι θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους.

Τελικά, ποιος φταίει που τα βίαια βιντεοπαιχνίδια φτάνουν στα χέρια μικρών παιδιών; Φταίνε τα βιντεοπαιχνίδια που εθίζουν με φθηνές μεθόδους τους ευπαθείς εγκεφάλους των μικρών; Φταίνε οι γονείς που δεν ελέγχουν τι στο καλό αγοράζουν/ βλέπουν/ παίζουν τα παιδιά τους; Φταίνε οι καταστηματάρχες που στο βωμό του κέρδους, καταπατούν κάθε ίχνος λογικής και κοινωνικής ευθύνης; Πριν ρίξω το μπαλάκι σε εσάς, είμαι υποχρεωμένος να καταθέσω τη δική μου άποψη για το ποιος τελικά φταίει.

Προσωπικά, λοιπόν, θεωρώ πως και οι τρεις παράγοντες που περιέγραψα παραπάνω έχουν μερίδιο ευθύνης. Επιμένω, ωστόσο ότι ο γονιός είναι ο βασικός υπεύθυνος και όταν ο γονιός δεν είναι ενήμερος για το θέμα, θα πρέπει να βοηθάται από τους άμεσα εμπλεκόμενους, αυτούς δηλαδή που πουλάνε βιντεοπαιχνίδια. Άμεσα εμπλεκόμενοι, όμως, δεν είναι μόνοι αυτοί. Μερίδιο ευθύνης, όμως, έχουμε και όλοι εμείς που ενημερώνουμε το κοινό για τα βιντεοπαιχνίδια. Διψασμένοι για τα κλικς σας και τις επισκέψεις σας και αγχωμένοι για την καμπύλη του στατιστικού διαγράμματος του Google Analytics, δε μπαίνουμε ποτέ στον κόπο να ενημερώσουμε, σωστά και όμορφα τους γονείς ότι τα βιντεοπαιχνίδια είναι ένα υπέροχο χόμπι για τα παιδιά τους, που παίζοντάς τα, μόνο καλύτερα μπορούν να γίνουν. Αφήνουμε τον κάθε δήθεν σχετικό κουστουμάτο να βγαίνει στα παράθυρα των δελτίων ειδήσεων, να αφορίζει και να δαιμονοποιεί τα βιντεοπαιχνίδια ξεβράζοντας από το στόμα του κοτσάνες που μόνο γέλια προκαλούν και απλά τον «θάβουμε» την επόμενη ημέρα στα forums και τις live εκπομπές, για το πόσο άσχετος ήταν ο τύπος, εχθές το βράδυ στην εκπομπή του Mega και του κάθε Mega.

Οπότε θα κλείσω αυτό το κείμενο με τις ίδιες λέξεις που το ξεκίνησα. Πρέπει όλοι όσοι αγαπάμε τα βιντεοπαιχνίδια, όποια θέση και αν έχουμε σε αυτή τη βιομηχανία, να αναγνωρίσουμε τα «προβλήματά» τους, να αποδεχθούμε τα «ελαττώματά» τους και να πάρουμε το μερίδιο ευθύνης που μας αναλογεί. Προ πάντων, θα πρέπει να απαλλαγούμε από απόλυτες απόψεις, να μην ισοπεδώνουμε τα πάντα, να κοιτάμε σφαιρικά και από κάθε πιθανή σκοπιά το μέσο και να προσπαθούμε, με νύχια και με δόντια, να το κάνουμε καλύτερο, γιατί τα άτιμα τα βιντεοπαιχνίδια, είναι ένα υπέροχο, υπέροχο πράγμα…

Εννοείται πως τα όσα αναφέρονται παραπάνω δεν αποτελούν και απαραίτητα σωστές τοποθετήσεις...

Τα βίαια παιχνίδια και τα παιδιά - Γράφει ο Σάκης Καρπάς | unboxholics.com