Ο Στάλιν και η αυτοκτονία του Μαγιακόφσκι - γράφει ο Κώστας Δανάς

Το φθινόπωρο του 1928 είχε σηματοδοτήσει, την άνοδο του Ιωσήφ Στάλιν και την αδιαφιλονίκητη εξουσία του, στην ιεραρχία του Κομμουνιστικού Κόμματος. Τότε άρχισε η βίαιη μεταμόρφωση της σοβιετικής κοινωνίας.

Το κόμμα επέβαλε αυστηρότερο έλεγχο στην εκπαίδευση και στον πολιτισμό. Ως πρώτο βήμα για την παγίωση της δικτατορίας του Στάλιν, ήταν η εξορία του Λέοντα Τρότσκι από την Σοβιετική Ένωση. Αργότερα καθαίρεσε τον φιλελεύθερο Λαϊκό επίτροπο πολιτισμού, Ανατόλι Λουνατσάρσκι, που για πάνω από μια δεκαετία υπήρξε ένθερμος προστάτης του ποιητή της επανάστασης, Βλαντιμίρ Μαγιακόφτσκι και άλλων καλλιτεχνών της ρωσικής πρωτοπορίας.
Εκείνη τη χρονιά το 1929, ο Γιεβγκίνι Ζαμιάτιν και ο Μιχαήλ Μπουλκόκοφ ήταν από τους πρώτους που επικρίθηκαν.
Το 1929 άρχισαν να εφαρμόζονται νέοι νόμοι, οι οποίοι επέβαλλαν περιορισμούς στην ελεύθερη μετακίνηση που απολάμβαναν οι σοβιετικοί πολίτες, επί Λένιν. Αυτή η «επανάσταση από τα πάνω» όπως ονομάζεται, έδωσε επίσης την δυνατότητα στην πιο συντηρητική λογοτεχνική φατρία της Σοβιετικής Ένωσης, την ΡΑΠΠ (την Ρωσική ένωση προλεταριακών Συγγραφέων), να κυριαρχήσει στον χώρο της λογοτεχνίας. Τον Δεκέμβριο του 1929 η Πράβντα στο κύριο άρθρο της, ζήτησε επιτακτικά, όλοι οι σοβιετικοί συγγραφείς να στηρίξουν τη ΡΑΠΠ, και να υιοθετήσουν τις αρχές της, που απαιτούσαν αυστηρή προσχώρηση στον σοσιαλιστικό ρεαλισμό και στις προλεταριακές αξίες και στην εξάλειψη κάθε «αστικής» και «παρεκκλίνουσας από την επίσημη ιδεολογία», γραφής.
Έτσι προειδοποίησαν τον Μαγιακόφτσκι, ότι δεν έπρεπε να ρισκάρει και να διακινδυνεύσει να ζητήσει βίζα για το Παρίσι, όπου θα συναντούσε τον μεγάλο του έρωτα, την Τάνικ!
Η Τάνικ αργότερα δήλωσε, Αγαπούσα τον Μαγιακόφσκι, το ήξερε και ο ίδιος, αλλά η αγάπη μου δεν ήταν τόσο δυνατή, ώστε να φύγω μαζί του στην Ρωσία. Εάν είχε επιστρέψει για τρίτη φορά, επειδή μου έλειπε τρομερά, μάλλον θα είχα φύγει μαζί του για την Ρωσία.
Έτσι ο μεγάλος έρωτας του Μαγιακόφσκι με την Τατιάνα Γιακόβλεβα, έσβησε με τις ιδεοληψίες του Στάλιν.
Το 1930 ο Μαγιακόφσκι προσχώρησε στην ΡΑΠΠ, την οποία έβλεπαν με τρόμο οι συγγραφείς που εκτιμούσε περισσότερο ο Μαγιακόφσκι, ο Πάστερνακ και η Αχμάτοβα. Η ΡΑΠΠ φέρθηκε απαξιωτικά στην κίνηση του Μαγιακόφσκι, τον τοποθέτησε σε ένα μικρό τμήμα ελασσόνων και αρχάριων συγγραφέων και τον υπέβαλαν στην ταπεινωτική διαδικασία της «αναμόρφωσης». Άρχισαν να τον αποδοκιμάζουν στις αναγνώσεις του οι ακροατές και κάποιοι φοιτητές άρχισαν να λένε ότι οι στίχοι του ήταν ακατανόητοι!
Στις 11 Απριλίου του 1930, στις 10 και 15΄ το πρωί, ακούστηκε ένας πυροβολισμός από το δωμάτιο του Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι. Ο ήρωας ποιητής της Οκτωβριανής επανάστασης αυτοκτόνησε.
Πόσες φορές είχε προβάρει αυτήν την πράξη ο Μαγιακόφσκι στην ποίησή του από τότε που ήταν έφηβος!
«μπορεί να είναι πολύ καλύτερο για μένα, να σημαδέψει το τέλος μου με μία σφαίρα», είχε γράψει στα 1915. «Πρέπει μοναχά να σηκώσεις το χέρι και σαν αστραπή, η σφαίρα θα ξεχυθεί, σε μια βροντερή τροχιά, για τον άλλο κόσμο» 1922.
Το γεγονός της αυτοκτονίας του, πήρε διαστάσεις εθνικής καταστροφής.
Τα νέα έκαναν τα πρόσωπα χλωμά και σ’ έσπρωχναν στην οδό Λιουμπιούνσκαγια, να διασχίσεις την αυλή και να μπεις στο σπίτι, όπου η σκάλα ήταν κιόλας γεμάτη κόσμο από την πόλη και ενοίκους του σπιτιού, που θρηνούσαν όλοι!
Πάστερνακ: Ο Μαγιακόφσκι αυτοπυροβολήθηκε από περιφάνεια, γιατί είχε καταδικάσει κάτι μέσα του… και μ’ αυτό δεν μπορούσε να συμφιλιωθεί ο αυτοσεβασμός του»!

Τώρα ύστερα από 84 χρόνια, πιστεύω ότι η ευαισθησία του χαρακτήρα του, η υπερηφάνειά του και ο αυταρχισμός, στις παρυφές του φασισμού του Στάλιν, οδήγησαν τον ήρωα ποιητή της Οκτωβριανής επανάστασης, στην αυτοκτονία……



Το επεισόδιο έληξε.
Περασμένες μία. Θα ‘χεις πάει για ύπνο.
Ο Γαλαξίας χύνεται ασημής μέσα στην νύχτα!
Δεν βιάζομαι με αιφνίδια τηλεγραφήματα,
δεν έχω σκοπό να σε ξυπνήσω, ή να σ’ ανησυχήσω.

Όπως λένε, « το επεισόδιο έληξε».
Η βάρκα του έρωτα τσακίστηκε στην καθημερινότητα!
Τώρα η ζωή κι εγώ είμαστε πάτσι, προς τι λοιπόν
να μετρήσουμε αμοιβαίους πόνους, λύπες και πληγές.

Κοίτα τι ησυχία πέφτει στον κόσμο!
Η νύχτα τυλίγει τον ουρανό, φόρος τιμής από τ’ αστέρια.
Τέτοιες ώρες εξωθείται κανείς να μιλήσει στους αιώνες,
στην ιστορία και σ’ ολόκληρη την πλάση!
Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι.

Την τελευταία φορά που βρέθηκα στην Μόσχα, έκανα την βραδινή μου βόλτα, στην πλατεία Μαγιακόφσκι, για να πω ένα αντίο στον ποιητή. Κι όπως κοιτούσα επίμονα το άγαλμα του ποιητή, που η αυτοκτονία του σηματοδότησε την αρχή της σταλινικής τρομοκρατίας, διαισθάνθηκα, πως είχε εκπληρώσει την ευχή να μιλήσει στους αιώνες, στην ιστορία και σε ολόκληρη την πλάση.
Ξέρω ότι όποια μόδα και να εμφανιστεί σ’ αυτό το έθνος, την Ρωσία, ακόμα κι αν κομματιάσουν τα αγάλματα του Λένιν και του Μάρξ, το άγαλμα του Μαγιακόφσκι, θα παραμείνει στην πλατεία, πολλές δεκαετίες, ίσως και αιώνες ακόμη! Γιατί για τους συμπατριώτες του και για όσους από εμάς που λατρεύουμε την ποίησή του, συμβολίζει κάτι περισσότερο από την ελευθερία του ποιητή. Ενσαρκώνει την αέναη ελπίδα της ανθρωπότητας, για μια ιδανική αναίμακτη επανάσταση, για κείνη την διαφορετική κοινωνία που μπορεί να μη υπάρξει ποτέ, για την οποία όμως πρέπει να ελπίζουμε, αν θέλουμε να παραμείνουμε άνθρωποι.

Κώστας Δανάς

ιατρός