Ο Ματαρέλα θέλει να «σώσει» την Ιταλία από τους Ιταλούς!

Του Σταύρου Λυγερού

Αυτή τη φορά το ευρωιερατείο δεν έχει απέναντι την άπειρη κυβέρνηση Τσίπρα. Η Ιταλία, άλλωστε, δεν είναι Ελλάδα. Ο νέος πρωθυπουργός Κόντε ναι μεν δεν θέλει να πάει σε ρήξη με την Ευρωζώνη, αλλά τα δύο κόμματα που τον στηρίζουν (Κίνημα των 5 Αστέρων και Λέγκα) εμφανίζονται αποφασισμένα να εφαρμόσουν το κοινό πρόγραμμα, ακόμα και εάν χρειασθεί να έρθουν σε αντιπαράθεση με τις Βρυξέλλες και το Βερολίνο.

Προς το παρόν, πάντως, έδειξαν την αποφασιστικότητά τους στον τρόπο που αντιμετώπισαν την άρνηση του προέδρου της Δημοκρατίας Ματαρέλα να εγκρίνει ως νέο υπουργό Οικονομικών τον διακεκριμένο οικονομολόγο Σαβόνα. Ο Σαβόνα προτάθηκε από τον εντολοδόχο πρωθυπουργό Κόντε, μετά από πρόταση της Λέγκας και με τη σύμφωνη γνώμη των Πέντε Αστεριών. Ο Σαβόνα είναι κόκκινο πανί για το ευρωιερατείο, επειδή ασκεί κριτική στη μετάλλαξη της ΕΕ σε γερμανική Ευρώπη.

Ο Ματαρέλα επικαλέσθηκε το Σύνταγμα, το οποίο αναφέρει ότι ο Πρόεδρος Δημοκρατίας ορίζει τους υπουργούς που του υποδεικνύει ο εντολοδόχος πρωθυπουργός. Για την ακρίβεια ερμήνευσε τη σχετική διάταξη σαν δικαίωμα βέτο στην επιλογή υπουργών. Ο ίδιος, μάλιστα, επικαλέστηκε πολιτικό λόγο για τον αποκλεισμό του Σαβόνα, την ανησυχία των Αγορών και την αντίθεση του ευρωιερατείου.

Στην πραγματικότητα, το «φιλελεύθερο» καθεστώς αρνείται να παραδώσει την εξουσία στους νικητές των εκλογών, με το πρόσχημα ότι είναι «λαϊκιστές»! Και ταυτοχρόνως, ευρωιερατείο, καθεστωτικά Μίντια και Αγορές έχουν αρχίσει την υπονόμευση. Κάπως έτσι δεν θα έπρεπε να ορίζεται το πραξικόπημα σήμερα; Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης δεν απαιτούνται τανκς και στρατός στους δρόμους. Η δουλειά γίνεται με μεταμοντέρνο τρόπο, αναίμακτακαι πιο αποτελεσματικά.

Εύστοχα ο επικεφαλής των Πέντε Αστεριών Ντι Μάιο αναρωτήθηκε για ποιο λόγο να ψηφίζουν οι πολίτες εάν τις αποφάσεις τις λαμβάνουν οι οίκοι αξιολόγησης! Ακόμα πιο οξύς ο επικεφαλής της Λέγκας Σαλβίνι, ο οποίος δήλωσε πως η αντίδραση ξένων για το πρόσωπο του Σαβόνα αποδεικνύει ότι είναι η σωστή επιλογή. Ξεκαθάρισε, μάλιστα, πως η άρνηση του Προέδρου Δημοκρατία οδηγεί σε νέες εκλογές. Πράγματι, Κόντε παρέδωσε την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης.

Από την πλευρά του, ο Ματαρέλα κάλεσε το πρώην  στέλεχος του ΔΝΤ και γνωστό νεοφιλελεύθερο Κοταρέλι. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, θα του αναθέσει τον σχηματισμό κυβέρνησης τεχνοκρατών, η οποία προφανώς δεν θα πάρει ψήφο εμπιστοσύνης από το Κοινοβούλιο. Έτσι, όμως, θα έχουν κερδίσει χρόνο μερικών μηνών. Από την άλλη, όμως, αυτού του είδους τα παιχνίδια εξοργίζουν τους ψηφοφόρους, γεγονός που στις επόμενες εκλογές αναμένεται να εκτοξεύσει τα ποσοστά και των Πέντε Αστεριών και της Λέγκας.

«Πυρηνική βόμβα» η Ιταλία

Όλα δείχνουν πως ξεκινάει η μεγαλύτερη πρόκληση που έχει αντιμετωπίσει μέχρι τώρα το ευρώ. Προς το παρόν, οι ηγετικοί κύκλοι της ΕΕ κρατούν σχετικά χαμηλούς τόνους, αφήνοντας τον πρόεδρο Ματαρέλα να εγείρει εμπόδια. Έχουν απόλυτη συνείδηση, όμως, ότι ο συσχετισμός δυνάμεων στο ιταλικό πολιτικό σύστημα αντιπροσωπεύει μία ευθεία αμφισβήτηση της τάξης πραγμάτων που οι ίδιοι έχουν επιβάλει. Από την άλλη πλευρά, τα εργαλεία τιθάσευσης που χρησιμοποιήθηκαν στην περίπτωση της Ελλάδας δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι αρκούν για να φέρουν το ίδιο αποτέλεσμα.

Η Ιταλία είναι η τρίτη οικονομία της ΕΕ. Το δημόσιο χρέος της ανέρχεται στο 131% του ΑΕΠ, αλλά εάν προκύψει κρίση αυτό που θα μετρήσει είναι το σε απόλυτο αριθμό αστρονομικό μέγεθος: 2.256 δισ. ευρώ. Είναι κοινός τόπος στις Βρυξέλλες πως εάν τα πράγματα οδηγηθούν στα άκρα και η χώρα αποκλεισθεί από τις αγορές, κανείς μηχανισμός διάσωσης δεν μπορεί να σηκώσει τέτοιο βάρος.

Αυτό πρακτικά σημαίνει χρεοκοπία, η οποία με τη σειρά της θα καταλύσει τους θεσμούς της Ευρωζώνης και σχεδόν αναπόφευκτα θα την οδηγήσει σε διάλυση. Προφανώς, αυτό είναι το ακραίο σενάριο, από το οποίο απέχουμε πολύ. Είναι ακριβώς αυτό το σενάριο που ενδεχομένως θα λειτουργήσει αποτρεπτικά στην αταβιστική πρόθεση των σκληροπυρηνικών, ειδικά της Γερμανίας, να καταφύγουν σε κατασταλτικές μεθόδους.

Σαν να μην έγιναν εκλογές!

Όπως προέκυπτε από τα πρώτα μηνύματα του εντολοδόχου πρωθυπουργού Κόντε, πρόθεση της κυβέρνησης που ετοίμαζε ήταν ένας συμβιβασμός κι όχι μία ρήξη με την Ευρωζώνη. Η αντιδημοκρατική παρέμβαση του προέδρου Ματαρέλα, όμως, οξύνει το κλίμα, πολύ περισσότερο που και κύκλοι του ευρωπαϊκού κατεστημένου και οι περιβόητες Αγορές, όπως προαναφέραμε, έχουν αρχίσει να υπονομεύουν τους νικητές των πρόσφατων εκλογών στην Ιταλία, πριν καν σχηματίσουν κυβέρνηση.

Το πρόγραμμα, επί του οποίου συμφώνησαν μετά από μακρές διαπραγματεύσεις οι δύο κυβερνητικοί εταίροι, το Κίνημα των 5 Αστέρων και η Λέγκα, απέχει πολύ από τις προεκλογικές ρητορείες και των δύο αυτών κομμάτων. Ουσιαστικά ήταν ένα σημαντικό βήμα για να καταστήσουν γεφυρώσιμο το χάσμα που τα χωρίζει από το κυρίαρχο στην Ευρωζώνη δόγμα της λιτότητας.

Από την πλευρά του, το ευρωιερατείο αντέδρασε, όπως και στις αρχές του 2015, όταν σχηματίσθηκε η κυβέρνηση Τσίπρα. Ουσιαστικά αγνόησε το εκλογικό αποτέλεσμα. Ζήτησε από τον εντολοδόχο τότε πρωθυπουργό Κόντε και τους δύο κυβερνητικούς εταίρους να κινηθούν όπως η προηγούμενη κυβέρνηση. Ήταν ενδεικτική η δήλωση-προτροπή-ερώτημα του επιτρόπου Μοσχοβισί: «Η Ιταλία θα παραμείνει αυτό που είναι;»

Προς το παρόν οριστική απάντηση δεν υπάρχει. Υπάρχει το γεγονός ότι οι Ιταλοί ψήφισαν το Κίνημα των 5 Αστέρων και τη Λέγκα ακριβώς για να μην παραμείνει η Ιταλία αυτό που ήταν. Όπως υπάρχουν και δηλώσεις από τους δύο κυβερνητικούς εταίρους ότι δεν δεσμεύονται από τις υποχρεώσεις που είχε αναλάβει ο απερχόμενος πρωθυπουργός Τζεντιλόνι και πως δεν πρόκειται να κάνουν πίσω.

Με κεϊνσιανό πρόγραμμα

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι σύμφωνα με το κυβερνητικό πρόγραμμα το ιταλικό δημοσιονομικό έλλειμμα θα υπερβεί το όριο του 3% του ΑΕΠ, όπως είχε συμβεί και στη Γαλλία και στη Γερμανία, και πως δεν θα ισχύσει ως αντιστάθμισμα η αύξηση του ΦΠΑ στο 23%. Η οικονομική πολιτική που έχει εξαγγείλει η νέα κυβέρνηση είναι κεϊνσιανής εμπνεύσεως. Όχι μόνο σταματάει τη λιτότητα, αλλά ενισχύει και τα χαμηλά εισοδήματα.

Παραλλήλως, προβλέπει εκτεταμένες δημόσιες επενδύσεις με σκοπό να σταματήσει την αποβιομηχάνιση και να τροφοδοτήσει την ανάπτυξη μετά από μία μακρά περίοδο στασιμότητας. Είναι αξιοσημείωτο ότι η ίδια η Κομισιόν είχε προτείνει οι παραγωγικές επενδύσεις να εξαιρούνται από το δημοσιονομικό έλλειμμα, αλλά είχε προσκρούσει στην κατηγορηματική άρνηση της Γερμανίας και των συμμάχων της.

Σε μία προσπάθεια να διευκολύνουν έναν συμβιβασμό, οι δύο κυβερνητικοί εταίροι παραιτήθηκαν από την προηγούμενη απαίτησή τους να παγώσει το τμήμα του ιταλικού χρέους που βρίσκεται στα χέρια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, λόγω του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, ύψους 250 δισ. Από την πλευρά του, το ευρωιερατείο όχι μόνο δεν συζητάει κάποιου είδους αναδιάρθρωση του ιταλικού χρέους, αλλά και επιμένει πως πρέπει να εφαρμοσθεί ακόμα πιο σκληρή λιτότητα για να μειωθεί το χρέος.

Εάν εφαρμοσθεί το πρόγραμμα της κυβέρνησης Κόντε, υπολογίζεται πως θα επιβαρύνει τον προϋπολογισμό κατά περίπου 170 δισ ευρώ. Είναι προφανές πως οι περικοπές σε σπατάλες δεν μπορούν να εξισορροπήσουν το επιπλέον αυτό κόστος. Θα μπορούσε προοπτικά να εξισορροπηθεί εάν η επεκτατική πολιτική της νέας κυβέρνησης τροφοδοτούσε τον ρυθμό ανάπτυξης και τον πληθωρισμό.

Το νεοφιλελεύθερο ευρωιερατείο, όμως, νοιώθει απέχθεια για τέτοιου είδους οικονομική πολιτική. Το ίδιο και οι Αγορές, οι οποίες ήδη έδειξαν τις προθέσεις τους. Το επιτόκιο του δεκαετούς ιταλικού ομολόγου ανέβηκε, δείχνοντας μία ξεκάθαρη τάση, την οποία ουσιαστικά επικαλέστηκε ο πρόεδρος Ματαρέλα για να απορρίψει τον Σαβόνα ως νέο υπουργό Οικονομικών.