Η ιστορία της Αψάλου

Άψαλος - Νομός Πέλλας - Υψόμετρο 165 μέτρα - Πληθυσμός 1.121  | Παλαιά ονομασία Δραγομανίτσα 

Η Άψαλος είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά του δήμου Αριδαίας και της επαρχίας Αλμωπίας, στο Νομό Πέλλας Κτισμένο σε υψόμετρο 165 μέτρων, απέχει απόσταση 11 χλμ. από την Αριδαία, 15 χλμ. από την Έδεσσα και 90 χλμ. από το κέντρο της Θεσσαλονίκης Μέχρι το 1926, ήταν γνωστό ως Δραγομανίτσα ή Δραγουμάνιτσα ή Δραγομάντσι Προϊστορική εποχή: Στην περιοχή έχουν ανακαλυφθεί δύο προϊστορικοί οικισμοί και ταφικός τύμβος της Εποχής του Χαλκού , που ανασκάφθηκαν το 1997 και 2000-2001 αντίστοιχα. Το 2009, κατά τη διάρκεια έρευνας που διενεργήθηκε από αρχαιολόγους της ΙΖ' ΕΠΚΑ, εντοπίστηκε ένα στρώμα πάχους 40-60 εκ., από το οποίο περισυλλέχθηκε μεγάλος αριθμός λίθινων εργαλείων, όπως φολίδες από πυριτόλιθο , κρουστήρες και κροκάλες με αποτυπώματα επίκρουσης. Πρόκειται για ευρήματα της Μεσολιθικής Εποχής (10.000-7.000 π.Χ.), εποχή κατά την οποία ο άνθρωπος ήταν ακόμη κυνηγός και τροφοσυλλέκτης και ζούσε σε εποχικούς καταυλισμούς, που βρίσκονταν κατά κανόνα κοντά σε ρέματα, ποτάμια ή λίμνες. 

Με τα ευρήματα αυτά τεκμηριώνεται η αδιάκοπη κατοίκηση της Αψάλου από τη Μεσολιθική έως και την Εποχή Χαλκού από ντόπιο πληθυσμό. Αρχαία πόλη: Το σημερινό όνομα του χωριού προέρχεται από τη σύνθεση των λέξεων "άπτομαι" και "αλς", διότι ήταν παράκτια περιοχή κατά την αρχαιότητα, σχηματίζοντας λιμνοθάλασσα . Λίγο πιο έξω από το χωριό βρίσκεται η αρχαία πόλη της Aψάλου, τα ευρήματα της οποίας χρονολογούνται κατά τους ελληνιστικούς χρόνους του 20ού αιώνα Οι χριστιανοί κάτοικοι του χωριού εγκαταστάθηκαν στην Άψαλο με την Μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών, οπότε και υπήρχε πληθυσμός 1210 κατοίκων: Μικρασιάτες από τη Νικομήδεια, το Αϊδίνι και τη Σμύρνη, Πόντιοι από την Τραπεζούντα και Θράκες από τη χερσόνησο της Καλλίπολης, ενώ το 1945 εγκαταστάθηκαν και οικογένειες Αρβανιτόβλαχων από την Ήπειρο Ειδικότερα το χωριό επι τουρκοκρατίας ήταν το μεγαλύτερο της επαρχίας Αλμωπίας, είχε 3 τζαμιά για κάθε Αγαλικη και μαχαλά. Κάθε αγάς είχε και συγκεκριμένα χωριά της περιοχής. Η Δραγουμάνιτσα-Άψαλος ήταν το σταυροδρόμι, το κλειδί της Αλμωπίας όπως πολύ καλά είπε και το έκανε και ποίημα ο διδάσκαλος χωριανός μας εκ πατρίδας Δημήτριος Παρασκευοπουλος. 

Οι παππούδες μας όταν ήρθαν στην Δραγουμάνιτσα-Άψαλος, τους πρώτους μήνες βρήκαν μουσουλμάνους ντόπιους Μακεδόνες που άλλαξαν την πίστη τους επί Οθωμανικής αυτοκρατορίας την λεγόμενη τουρκοκρατία των 400 και πλέον ετών. Οι τελευταίοι κάτοικοι μουσουλμάνοι στην Δραγουμάνιτσα-Άψαλος, έφυγαν το 1924 με την αναγκαστική ανταλλαγή πληθυσμών που υπέγραψε η Ελλάδα με την νέα Τουρκία. Η ανταλλαγή πληθυσμών έγινε με βάση το θρήσκευμα και όχι την εθνικότητα, έτσι οι μουσουλμάνοι ντόπιοι Έλληνες Μακεδόνες πήραν τον δρόμο της δικής τους προσφυγιάς. Οι Έλληνες Πόντιοι ορθόδοξοι χριστιανοί παππούδες μας στο χωριό μας Άψαλος, ήρθαν το 80% από την περιοχή Χατσηοσμάν της επαρχίας Νικομήδειας της περιφέρειας Βιθυνίας. 

Οι Χατσηοσμανλήδες παππούδες μας έκατσαν στο Χατσηοσμάν 30 χρόνια. Το 1880-1895 εξορίστηκαν απο την περιοχή Μουζαμάνα Ορντούς, Τσαχμάντ, Φιρίν, μέσα από τα Κοτύωρα, την Σαμψούντα και την Κερασούντα. Οι Ορντουλήδες παππούδες μας Έλληνες χριστιανοί του Πόντου λόγο του καθεστώτος της οθωμανικής τοπικής διοίκησης, των ντερεμπεηδων που έβαζαν σκληρό φόρο το λεγόμενο χαράτσι στους χριστιανούς, είχαν δύο επιλογές, ή να γίνουν μουσουλμάνοι για να γλιτώσουν το χαράτσι ή να αφήσουν τα χωριά τους και να φύγουν σε άλλη περιοχή. Παίρνοντας τον δρόμο της πρώτης εξορίας το 1880-1895 βρέθηκαν στην περιοχή Νικομήδειας, εκεί βρήκαν τον Οσμάν αγά αργότερα Χατζή Οσμάν που ήταν απόστρατος αξιωματικός του οθωμανικού στρατού. Επί οθωμανικής αυτοκρατορίας όποιος αποστρατευόταν ο τοπικός πάσας έδινε μεγάλες εκτάσεις ως αποζημίωση αντί για την σημερινή σύνταξη. 

Έτσι ο Οσμάν αγάς τους είδε ταλαιπωρημένους, τους λυπήθηκε και τους πρότεινε να χτίσουν τα χωριά τους στην περιοχή και δεν θα πλήρωναν χαράτσι, αλλά με την προϋπόθεση το χωριό να πάρει το όνομα του. Οι παππούδες μας το ονόμασαν Χατζικιοϊ δηλαδή το χωριό του Χατζή και όταν πέθανε το ονόμασαν Χατσηοσμάν δηλαδή το χωριό του Χατζή Οσμάν. Τα πρώτα χρόνια ήταν δύσκολα διότι έχτισαν 7 καινούρια ελληνικά χωριά από το μηδέν. Έχτισαν τα πρώτα σπίτια, την εκκλησία, το σχολείο και το μουχταρλικι-κοινότητα. Το Χατσηοσμάν ήταν το κεντρικό χωριό διοίκησης. Άλλα χωριά ήταν το Χαρπουζπουγα, Σαρισου, Ερεεν, Κουτλουτσα, Μπογαζπιναρ. Τα κυριότερα επαγγέλματα ήταν η κτηνοτροφία λόγο υψόμετρου που βρισκόταν το χωριό, τα δασικά προϊόντα με κυρίως την παραγωγή κάρβουνου όπου πουλούσαν στις μεγάλες πόλεις και την ελάχιστη γεωργία. Το 1920 η περιοχή Νικομήδειας με την συνθήκη των Σεβρών έγινε ανεξάρτητη ζώνη για όλες τις συμμαχικές δυνάμεις. Ο ελληνικός στρατός όταν έφθασε στην περιοχή πολλοί παππούδες μας κατατάχθηκαν στον ελληνικό στρατό εθελοντικά. 

Το 1922-24 ήρθαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα, στο χωριό μας Άψαλος. Οι υπόλοιποι πόντιοι που ήρθαν στην Άψαλος ήταν από τις περιοχές Ακ Νταγ Ματεν κυρίως και λίγες οικογένειες από Τραπεζούντα , Ματσούκα, Σούρμενα, Μερζιφουντα, Τσορουμ, Αμάσεια, Ζηλε , Τοκατη και μία οικογένεια απο την περιοχή καρς. Έχει πραγματικό πληθυσμό 1.178 κατοίκων, οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Στο χωριό υπάρχει μεγάλο δημοτικό και ολοήμερο σχολείο, νηπιαγωγείο, γήπεδο ποδοσφαίρου με σκεπασμένες κερκίδες, αγροτικό ιατρείο, φαρμακείο και πολλά καταστήματα. Ο κεντρικός δρόμος του χωριού (Αριδαίας – Θεσσαλονίκης) πλαισιώνεται από πολλές καφετέριες, καφενεία, ταβέρνες και χώρους συνεστίασης. Επίσης, στην Άψαλο λειτουργεί ένας Λαογραφικός σύλλογος Ποντίων που προσπαθεί να διασώσει παλιά ήθη και έθιμα των Ποντίων Αψαλιωτών. Παράδοση: τοπικός λαογραφικός σύλλογος Ποντίων κάθε χρόνο στις 20 Ιουλίου Εορτή του Προφήτη Ηλία, πραγματοποιεί τριήμερο πανηγύρι στην εκκλησία του Προφήτη Ηλία στο χωριό.

Η φωτογραφία είναι από το προσωπικό αρχείο του Τσίναλη Κοσμά. 

από την σελίδα της Αψάλου στο facebook