Καλοπληρωμένοι, τεμπέληδες και υπεράριθμοι οι εκπαιδευτικοί μας;

Τεμπέληδες, καλοπληρωμένοι, που δουλεύουν λίγο, που έχουν πολλές διακοπές, που φοβούνται την αξιολόγηση». Αυτές είναι μόνο λίγες από τις κατηγορίες που προσάπτουν όσοι θέλουν να «στριμώξουν» τους Έλληνες εκπαιδευτικούς  του δημοσίου σχολείου. 

Μάλιστα αρκετοί από αυτούς εμφανίζουν και ψευδή στατιστικά στοιχεία για να στηρίξουν τις κατηγορίες αυτές. Φυσικά πίσω από τέτοιες ενέργειες παραποίησης ή μη αντικειμενικής ανάγνωσης των στοιχείων υπάρχει δόλος με στόχο την προώθηση των προτάσεων του ΟΟΣΑ και των μνημονίων, που επιδιώκουν να πετύχουν δραστική συρρίκνωση της παρεχόμενης δημόσιας εκπαίδευσης στη χώρα μας. Και ο τρόπος για να πετύχουν κάτι τέτοιο είναι να «στριμώξουν» εκείνους που αντιστέκονται στα άνομα αυτά σχέδια, τους εκπαιδευτικούς. Εδώ θα πρέπει να πω ότι η παραποίηση στοιχείων για τη χώρα μας δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο αλλά θεωρώ ότι λίγη αποκατάσταση της αλήθειας  είναι επιβεβλημένη. Ας τα πάρουμε με τη σειρά.

Οι Έλληνες εκπαιδευτικοί έχουν λίγες διδακτικές ώρες την εβδομάδα 

Πηγή: Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ευρυδίκη (Eurydice) (Αριθμοί Κλειδιά της Εκπαίδευσης στην Ευρώπη 2009)

1) Ο μέσος αριθμός διδακτικών ωρών την εβδομάδα για τους Έλληνες καθηγητές είναι 20.5 ώρες, ενώ ο μέσος όρος όλων των χωρών της Ε.Ε. (Ευρωπαϊκής Ένωσης) είναι 18.8 ώρες. 

   

2) Σε μόλις 5 από τις 25 χώρες της  Ε.Ε. (για τις οποίες υπάρχουν στοιχεία) οι καθηγητές διδάσκουν περισσότερες ώρες την εβδομάδα απ' ό,τι στη χώρα μας. 

Οι Έλληνες εκπαιδευτικοί είναι καλοπληρωμένοι 

Πηγή: Teachers and School Heads Salaries and Allowances in Europe 2013-2014 (European Commission)

1) Ο μέσος βασικός, ακαθάριστος ετήσιος μισθός ενός καθηγητή στην Ελλάδα είναι περίπου 13.000 €,  όταν ο αντίστοιχος μισθός κατά μέσο όρο για τις χώρες της Ε.Ε. είναι περίπου 27.000 € (δηλαδή υπερδιπλάσιος).

2) Ο μηνιαίος καθαρός μισθός ενός νεοδιόριστου Έλληνα εκπαιδευτικού χωρίς παιδιά είναι 670 €. Αν σκεφτούμε ότι οι νέοι διορισμοί, στην συντριπτική τους πλειοψηφία, γίνονται στα πιο απομακρυσμένα σημεία της χώρας, όπου ο νεοδιόριστος εκπαιδευτικός είναι αναγκασμένος  να ζήσει αρκετά χρόνια, καταλαβαίνουμε πόσο δύσκολα είναι τα πράγματα ακόμα και για την απλή επιβίωσή του. 

Ναι αλλά οι Έλληνες εκπαιδευτικοί έχουν μεγάλες διακοπές 

Πηγή: Μελέτη στοιχείων για τους εκπαιδευτικούς και την εκπαίδευση στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και σε άλλες χώρες 2012 (ΚΕΜΕΤΕ - ΟΛΜΕ) 

1) Οι Έλληνες καθηγητές διδάσκουν 36 εβδομάδες τον χρόνο, όταν ο μέσος όρος για τις χώρες της Ε.Ε. είναι επίσης 36 εβδομάδες τον χρόνο. Εδώ οφείλουμε να πούμε ότι στους αρχικούς πίνακες του ΟΟΣΑ οι εβδομάδες που είχαν δηλωθεί ήταν μόλις 31. Αυτό το στοιχείο χρησιμοποιήθηκε ως αφορμή για να επιβληθεί η γνωστή αύξηση ωραρίου κατά 2 ώρες στους Έλληνες εκπαιδευτικούς το 2013.Όμως το στοιχείο αυτό ήταν ψευδές, γιατί δεν συμπεριλάμβανε και τις 5 περίπου εβδομάδες εξετάσεων (προαγωγικές, επαναληπτικές, πανελλήνιες κ.λπ.) που λαμβάνουν χώρα στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα. Να τονίσουμε εδώ ότι οι άλλες χώρες και θεωρούν τις μέρες των εξετάσεων ως μέρες διδασκαλίας  αλλά και έχουν πολύ λιγότερες μέρες εξετάσεων από το δικό μας σχολείο. 

Οι Έλληνες εκπαιδευτικοί είναι πολλοί σε σχέση με τους μαθητές

Πηγή: Education at a Glance 2014: OECD Indicators

1) Ο μέσος όρος του αριθμού των μαθητών ανά τμήμα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα είναι λίγο μεγαλύτερος (22 μαθητές ανά τμήμα) από τον μέσο όρο των χωρών της Ε.Ε. (21 μαθητές ανά τμήμα).

2) Πρέπει να σταθούμε αρκετά στην αναλογία εκπαιδευτικών - μαθητών. Τα στοιχεία του παραπάνω πίνακα είναι του 2012 και όπως διαπιστώνεται, περιλαμβάνει μόνο 15 ευρωπαϊκές χώρες. Ουσιαστικά δεν έχουν καταχωρηθεί στοιχεία για τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. 

Στο 3ο μνημόνιο που ψηφίστηκε πρόσφατα προβλέπεται «Ευθυγράμμιση αριθμού διδακτικών ωρών ανά μέλος προσωπικού και αναλογία μαθητών ανά εκπαιδευτικό, με βέλτιστες πρακτικές ΟΟΣΑ» έως τον Ιούνιο 2018. Σύμφωνα λοιπόν με τα στοιχεία του 2012 είμαστε ήδη σε ευθυγράμμιση. Όμως σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, που δεν τα έχει επικαιροποιήσει από το 2007 η Ελλάδα, είχε τότε μεγάλη αναλογία εκπαιδευτικών - μαθητών (1 εκπαιδευτικός ανά 8,5 μαθητές), ενώ ο μέσος όρος για τις χώρες της Ε.Ε. ήταν σαφώς μικρότερος (1 εκπαιδευτικός ανά 12 μαθητές). Σήμερα όμως, 8-9 χρόνια μετά, τα νούμερα αυτά έχουν αλλάξει δραματικά και σίγουρα δεν ισχύουν, εξαιτίας κυρίως των ελάχιστων διορισμών και των μαζικών αποχωρήσεων.

Επίσης τίθεται και ένα μείζον θέμα εγκυρότητας τέτοιων στατιστικών μελετών, που ουσιαστικά για να βρουν την αναλογία εκπαιδευτικών - μαθητών απλά κάνουν μια διαίρεση του συνολικού αριθμού των εκπαιδευτικών με τον συνολικό αριθμό των μαθητών, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης της κάθε χώρας. Ειδικά για τη χώρα μας δεν λαμβάνουν υπόψη ότι υπάρχουν πάρα πολλά νησιά και απομακρυσμένα χωριά, όπου οι εκπαιδευτικοί είναι πολλές φορές ακόμα και περισσότεροι από τους μαθητές.   

3) Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε το τεράστιο έλλειμμα βοηθών διδασκόντων  και βοηθητικού προσωπικού στα σχολεία της Ελλάδας σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ευρώπης. Συγκεκριμένα, η αναλογία βοηθών διδασκόντων - μαθητών στην Ελλάδα είναι: 1 βοηθός ανά 2.500 μαθητές, ενώ κατά μέσο όρο στις χώρες της Ευρώπης είναι: 1 βοηθός ανά 330 μαθητές.

Επίσης η αναλογία βοηθητικού προσωπικού - μαθητών για την Ελλάδα είναι μόλις: 1 βοηθός ανά 3.300 μαθητές, ενώ στην Ευρώπη είναι 1 βοηθός ανά 65 μαθητές.

Συμπερασματικά 

1) Οι Έλληνες εκπαιδευτικοί είναι από τους πιο κακοπληρωμένους εκπαιδευτικούς της Ευρώπης. Μάλιστα αν προσαρμόσουμε τους μισθούς στην πραγματική αγοραστική τους αξία σε κάθε χώρα ξεχωριστά (ppp index by country), τότε οι μισθοί των Ελλήνων εκπαιδευτικών κατρακυλούν στις τελευταίες θέσεις. Τα τελευταία 6 χρόνια έχουν υποστεί τεράστιες μειώσεις στις αποδοχές τους (ο βασικός μισθός πρωτοδιόριστου έχει μειωθεί κατά 45%). 

2) Οι Έλληνες εκπαιδευτικοί ασκούν τα διδακτικά τους καθήκοντα κατά μέσο όρο 20.5 ώρες την εβδομάδα, που αποτελεί τον 6ο μεγαλύτερο χρόνο από τις χώρες της Ε.Ε. Επίσης ο αριθμός των εβδομάδων που διδάσκουν σε ένα έτος είναι ακριβώς ίσος με τον μέσο όρο των χωρών της Ε.Ε. (36 εβδομάδες ανά έτος). Οι συνολικές διακοπές τους είναι περίπου 11 εβδομάδες ανά έτος, που επίσης ισούται με το μέσο όρο των χωρών της Ε.Ε. Μάλιστα είναι κατάφωρη αδικία για τους ‘Έλληνες εκπαιδευτικούς να λαμβάνεται υπόψη μόνο ο διδακτικός χρόνος  όσον αφορά την εργασία των εκπαιδευτικών, αφού είναι επιφορτισμένοι και με αρκετές γραφειοκρατικές και διοικητικές εργασίες, σε αντίθεση με την συντριπτική πλειοψηφία των συναδέλφων τους στις άλλες χώρες που η εργασία τους αφορά μόνο τα διδακτικά τους καθήκοντα. Στη χώρα μας οι βοηθοί διδασκόντων, το βοηθητικό προσωπικό και η γραμματειακή υποστήριξη θεωρούνται άσκοπες πολυτέλειες. 

3) Οι Έλληνες εκπαιδευτικοί, όχι απλά δεν είναι υπεράριθμοι σε σχέση με τις ανάγκες αλλά είναι επιβεβλημένο να γίνουν άμεσα και νέοι διορισμοί. Είναι άλλωστε φαιδρό να μιλάμε για υπεραριθμίες, όταν κάθε Σεπτέμβριο έχουμε πάνω από 20.000 κενά. Η αναλογία μαθητών - εκπαιδευτικών είναι ένας μη έγκυρος δείκτης (δεν λαμβάνει υπόψη του την ανομοιογενή κατανομή των μαθητών στα διάφορα μέρη της χώρας) που χρησιμοποιείται για να δικαιολογήσει τη συγχώνευση και το κλείσιμο σχολικών μονάδων.

Αντί επιλόγου

Είναι αστείο να κατηγορούν τους Έλληνες εκπαιδευτικούς για τεμπέληδες, υπεράριθμους  και καλοπληρωμένους. Τα στοιχεία είναι αδιάσειστα και δείχνουν τα ακριβώς αντίθετα. Με αυταπάρνηση και βαθιά συναίσθηση του ρόλου τους κρατάνε ακόμα όρθιο το ελληνικό σχολείο, παρά την απαξίωση, την αμφισβήτηση και τον πόλεμο που δέχονται. 

Είναι αναμφισβήτητο ότι  πρέπει να αλλάξουν πολλά πράγματα όσον αφορά την εκπαίδευση αλλά και τους εκπαιδευτικούς. Υπάρχει όμως μια βασική προϋπόθεση που αν δεν ικανοποιηθεί δεν μπορεί να γίνει καμία αλλαγή: Απαιτείται από το κράτος να θέλει να επενδύσει στην εκπαίδευση και όχι να τη θεωρεί ως βάρος που θέλει να ελαφρύνει ή να αποτινάξει τελείως από πάνω του. Καμία βελτίωση δεν μπορεί να γίνει χωρίς την αύξηση δαπανών για την παιδεία και χωρίς την παροχή στήριξης και εμπιστοσύνης στους εκπαιδευτικούς. Ζητούμενα στην εκπαίδευση πλέον είναι μόνο τα αυτονόητα.

* Ο Δημήτρης Τσιριγώτης, είναι φυσικός

** Κεντρική φωτογραφία: Προσχέδιο Λοξής τάξης του Ζάφου Ξαγοράρη/Μουσείο Μπενάκη