Το πολιτικό αποτύπωμα του «λευκού καπνού»

Με αστερίσκο προς αποσαφήνιση το χρέος, η συμφωνία με το κουαρτέτο επιτρέπει στην κυβέρνηση να ελπίζει σε μια ρελάνς έναντι της αντιπολίτευσης, υπό πολλές και αυστηρές προϋποθέσεις – Κλειδί η έξοδος στις αγορές εντός του έτους 

 

Η τεχνική συμφωνία κυβέρνησης – κουαρτέτου, χωρίς αμφιβολία, είναι βαριά. Πολύ βαριά. Τα μέτρα ύψους 2% του ΑΕΠ που προβλέπει για το 2019 και 2020 επιβαρύνουν δυο μεγάλες και πολύ συγκεκριμένες κατηγορίες ψηφοφόρων με χαμηλά εισοδήματα (συνταξιούχοι και μισθωτοί), ενώ τα θετικά «αντίμετρα», εάν και εφόσον η δημοσιονομική επίδοση του 2018 επιτρέψει την εφαρμογή τους, διαχέονται σε ένα θολό σύνολο «ευπαθών ομάδων», μη μετρήσιμων με ακρίβεια. Ωστόσο, η συμφωνία έχει κι ένα παράδοξο, εκ πρώτης όψεως, πολιτικό πλεονέκτημα: δεν διαψεύδει κάποια ελπίδα ή προσδοκία της μεγάλης πλειοψηφίας της κοινής γνώμης, που είναι «συμφιλιωμένη» - όπως καταδεικνύουν και οι δημοσκοπήσεις- με την ιδέα μιας περαιτέρω επιδείνωσης της κατάστασης στο εγγύς μέλλον.

 

Αντιπολίτευση: Το «τώρα» γίνεται τέλος του 2018 

 

Γι’ αυτό και τα κόμματα της (μνημονιακής) αντιπολίτευσης, εκτός από την οξύτητα των καταγγελιών τους εις βάρος της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ για τον βαρύ «λογαριασμό» της συμφωνίας της δεύτερης αξιολόγησης, δεν διατυπώνουν ούτε υπαινιγμό για μελλοντική αναθεώρησή της. Χαρακτηριστικότερος όλων ο αρχηγός της Ν.Δ. Κυρ. Μητσοτάκης επεσήμανε ότι «δεσμευόμαστε από τη συμφωνία ως προς τους στόχους, όχι ως προς τα μέσα για να επιτευχθούν. Το τρίτο μνημόνιο λήγει τον Αύγουστο του 2018. Αυτό είναι το δικό τους μνημόνιο και δεν θα είναι η δική μας πολιτική». Η δήλωση δημιουργεί την εντύπωση ότι η τακτική του «εκλογές τώρα» προσγειώνεται στο χρονοδιάγραμμα της ολοκλήρωσης του Μνημονίου, και ότι το «τώρα» μπορεί να σημαίνει απλώς «τέλη του 2018 με αρχές του 2019». Και η επικεφαλής της Δημοκρατικής Συμπαράταξης Φ. Γεννηματά, διαρκώς απασχολημένη από επεισόδια του μίνι «κεντροαριστερού εμφυλίου», μίλησε για «συμφωνία ντροπής» και για δέσμευση της χώρας σε 4ο Μνημόνιο «χωρίς νομιμοποίηση» (;). 

 

Το Ποτάμι περιορίστηκε σε έναν απολογισμό: «Το 4ο μνημόνιο των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ σηματοδοτεί το τέλος μιας ολόκληρης εποχής όπου κυριάρχησαν αυταπάτες αλλά κυρίως απάτες». Και ο Β. Λεβέντης της Ένωσης Κεντρώων επανέλαβε την κριτική ότι «η κυβέρνηση καθυστέρησε ένα χρόνο και υπέγραψε τα πάντα». Επί της ουσίας, τα κόμματα της μνημονιακής αντιπολίτευσης, με την ολοκλήρωση της αξιολόγησης (εφόσον δεν πεταχτεί κάποιος διάβολος από τις λεπτομέρειες) ξεμένουν από αντιπολιτευτικά καύσιμα. Όχι γιατί η τεράστια φθορά της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ ως δια μαγείας θα αναπληρωθεί. Αλλά γιατί αδυνατούν να δημιουργήσουν προσδοκίες μιας εναλλακτικής πολιτικής στα στρώματα που κατ’ εξοχήν πλήττονται από τα ήδη ισχύοντα και τα νέα μνημονιακά μέτρα. Και, κατά κάποιο τρόπο, μεταθέτουν το «ραντεβού με τον λαό» μετά την ολοκλήρωση του Μνημονίου, με την προσδοκία ότι η δυσφορία που θα έχει συσσωρευτεί θα μετατραπεί σε δική τους εκλογική νίκη.

 

Οι αγορές και η ψυχολογική ανάκτηση του χαμένου εδάφους 

 

Η αλήθεια είναι ότι η φθορά που καταγράφει η κυβέρνηση είναι δύσκολα αναστρέψιμη. Αλλά όχι και ακατόρθωτα. Υπό πολλές και αυστηρές προϋποθέσεις η κυβερνητική ηγεσία μπορεί να ανακτήσει μέρος του χαμένου εδάφους και να φρεσκάρει την αφήγησή της προς την κοινή γνώμη. Μερικές από τις προϋποθέσεις αυτές «παίζονται» τις προσεχείς εβδομάδες και μήνες: - Οι «αγορές» είναι ένας παράγοντας με τον οποίο η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ δεν είχε εγκάρδιες σχέσεις. Αλλά η αντίδρασή τους στην προκαταρκτική συμφωνία με το κουαρτέτο δικαιώνει εν μέρει την κυβερνητική προσδοκία ότι στο εξής θα παίξουν ευνοϊκό ρόλο. 

 

Η θεαματική μείωση των αποδόσεων των ομολόγων μετά τη γνωστοποίηση της συμφωνίας, σε επίπεδα 2014, όταν η κυβέρνηση Σαμαρά έκανε την πρώτη επιτυχή δοκιμαστική έξοδο στις αγορές, δείχνει ότι το πείραμα μπορεί να επαναληφθεί και μάλιστα σε ορίζοντα μηνών. Αν πράγματι υπάρξει μια ικανοποιητική για το ΔΝΤ συμφωνία για το χρέος τις επόμενες εβδομάδες και αν τα ελληνικά ομόλογα κριθούν επιλέξιμα για ένταξη στην ποσοτική χαλάρωση από την ΕΚΤ, η μείωση στις αποδόσεις των ομολόγων μπορεί να είναι τόσο δελεαστική, ώστε ένας δοκιμαστικός δανεισμός στα τέλη του καλοκαιριού ή αρχές του φθινοπώρου να μη θεωρηθεί αποκοτιά. - Υπέρ αυτού του σεναρίου συνηγορεί με απροσδόκητο ζήλο και ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Β. Σόιμπλε, μιλώντας για έξοδο στις αγορές εντός του έτους. Η αναφορά του αυτή προδίδει ότι έχει ήδη συναινέσει να διευκολύνει την εξέλιξη, με μια συμφωνία για το χρέος που θα το καθιστά τουλάχιστον «μεσοπρόθεσμα και προσωρινά βιώσιμο», δηλαδή όσο το ΔΝΤ είναι στο πρόγραμμα και περιμένει να εξοφληθεί. Αυτό απομένει να επιβεβαιωθεί μεταξύ 11-13 Μαΐου, κατά τη σύνοδο των υπουργών Οικονομικών του G7. - Θα ικανοποιεί την ΕΚΤ αυτή η «προσωρινή βιωσιμότητα» του χρέους, ώστε να εντάξει τα ελληνικά ομόλογα στο QE; 

 

Η λιτή ανακοίνωση του κουαρτέτου, στο οποίο εκπροσωπείται και η ΕΚΤ, με ευθεία αναφορά σε «περαιτέρω συζητήσεις τις επόμενες εβδομάδες, σε μια αξιόπιστη στρατηγική που θα εξασφαλίζει ότι το χρέος της Ελλάδας είναι βιώσιμο», προδίδει πάλι ότι έχει βρεθεί βάση συναίνεσης. Αν αυτό, λοιπόν, επιβεβαιωθεί τους προσεχείς μήνες, ιδιαίτερα με μια σχεδόν ταυτόχρονη απόφαση ΔΝΤ για τον δανεισμό και ΕΚΤ για το QE, πρέπει να αναμένεται μια ισχυρή αντίδραση όχι μόνο στην αγορά ομολόγων, αλλά και στο χρηματιστήριο. - Ωστόσο, οι αγορές αντιδρούν κυρίως βραχυπρόθεσμα και κερδοσκοπικά. Το να βγει η Ελλάδα στις αγορές εντός του έτους είναι μια καλή «εισαγωγή» σ’ ένα αισιόδοξο αφήγημα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ, αλλά μόνο έμμεσα και κυρίως ψυχολογικά μπορεί να επιδράσει στην οικονομία. Για να ελπίζει η κυβέρνηση σε ανάκτηση χαμένου εδάφους πρέπει να διαμορφώσει κάποιους θύλακες ικανοποιημένων. Να υπάρξει δηλαδή κάποιο αναπτυξιακό αποτύπωμα της συμφωνίας, με επίδραση στα εισοδήματα και την απασχόληση. 

 

Οι βασικές πηγές μιας τέτοιας προσδοκίας είναι οι ιδιωτικοποιήσεις, ο τουρισμός και η τεράστια αναδιάρθρωση της παραγωγικής βάσης της χώρας μέσω του μηχανισμού διαχείρισης των κόκκινων επιχειρηματικών δανείων, μέσω του οποίου εκατοντάδες επιχειρήσεις θα «πεθάνουν», θ’ αλλάξουν χέρια ή θα έχουν ευκαιρία επανεκκίνησης. Αν και από τις τρεις πηγές ανάπτυξης μόνο ο τουρισμός είναι άμεσης απόδοσης, για το 2018 (μια και το 2017 θεωρείται κατά το ήμισυ χαμένο) διαμορφώνεται η πιθανότητα να γίνει η χρονιά του κατά ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ success story. Μπορεί αυτό να μην αφορά τα κοινωνικά στρώματα που το 2015 έσπρωξαν τον ΣΥΡΙΖΑ στην διακυβέρνηση, αφορά όμως μια νέα εκλογική «πελατεία», έναν νεκραναστημένο «μεσαίο χώρο», που αντιμετωπίζει πλέον τον ΣΥΡΙΖΑ ως ένα κόμμα εξουσίας προσγειωμένο στον σκληρό μνημονιακό και μεταμνημονιακό «ρεαλισμό».

 

 

www.dikaiologitika.gr