Προϊστορία – Αρχαιότητα Πριν από αρκετές χιλιάδες χρόνια το λεκανοπέδιο της Αλμωπίας κατακαλύπτονταν από νερά σε ύψος 450-500 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας. Σε απροσδιόριστο χρόνο τα νερά βρήκαν διέξοδο από τα στενά του Καράντερε και σχηματίζοντας τον Άνω Λουδία αποκάλυψαν σιγά-σιγά το λεκανοπέδιο, στο οποίο άρχισε να εμφανίζεται ανθρώπινη δραστηριότητα πριν από 7.000 περίπου χρόνια.
Όπως ήταν φυσικό, η ανθρώπινη δραστηριότητα προηγήθηκε στην Άνω Αλμωπία και στα υψώματα και βαθμιαία επεκτάθηκε στον κάμπο, όσο υποχωρούσαν τα νερά και απελευθερωνόταν γη. Ήδη από τα χρόνια της Νεολιθικής εποχής η πεδιάδα διαμορφώθηκε σχετικά, αφού διαπιστώνονται οικισμοί στις παρυφές της και σε χαμηλούς λόφους.
To φυσικό περιβάλλον της προϊστορικής Αλμωπίας, που ασφαλώς ήταν ριζικά διαφορετικό από το σημερινό,
με την εναλλαγή ελών, λιβαδιών, μικρών λιμνών, λόφων και ποταμών πρέπει να ήταν ιδιαίτερα ελκυστικό για τους προϊστορικούς ανθρώπους, ειδικά για εκείνους της Νεολιθικής περιόδου, γιατί τους πρόσφερε πλούσιες δυνατότητες για καλλιέργεια δημητριακών και οσπρίων, εκτροφή ζώων, ψάρεμα στα ποτάμια και τους υδροβιότοπους και κυνήγι στα ψηλά και δασοσκεπή βουνά της άγριων ζώων που πολλά σήμερα δεν υπάρχουν πια
Οι πρώτοι ιστορικά μαρτυρούμενοι κάτοικοι της Αλμωπίας που έδωσαν και το όνομά τους στην περιοχή ήταν οι Άλμωπες. Η αρχαιότερη αναφορά σ’ αυτούς γίνεται από το Θουκυδίδη, ο οποίος γράφει ότι οι Μακεδόνες έδιωξαν τους Άλμωπες από την Αλμωπία («…ανέστησαν δε και εκ της νυν Εορδίας καλουμένης Εορδούς…
και εξ Αλμωπίας Άλμωπας») . Αυτό υπολογίζεται ότι έγινε μεταξύ 700-650 π.Χ. Ο Στέφανος Βυζάντιος (6ος αι. μ.Χ. ) διέσωσε το γενεαλογικό μύθο των Αλμώπων: «Αλμωπία χώρα Μακεδονίας, η ώκουν Άλμωπες. Εκλήθη δε από Άλμωπος γίγαντος. Το εθνικόν Άλμωψ και Αλμώπιος και Αλμωπία, από Άλμωπος του Ποσειδώνος και Έλλης του Αθάμαντος». Ετυμολογικά η λέξη Άλμωψ είναι σύνθετη από τις λέξεις άλμα και ώψ και σημαίνει τον αναπτυγμένο στην όψη, τον φαρδοπρόσωπο.
Από τα μέσα του 7ου π.Χ. αι. η Αλμωπία προσαρτήθηκε στο Μακεδονικό Βασίλειο. Στα χρόνια της ακμής του ήταν μία από τις 17 επαρχίες του. Καταλάμβανε την περιοχή που κατέχει και σήμερα στο βόρειο τμήμα του νομού Πέλλας μαζί με τη Νέα Ζωή. Τα μεταλλεύματα και τα δάση της, ο γεωργικός και κτηνοτροφικός της πλούτος, το άφθονο κυνήγι και το ανθρώπινο δυναμικό της την καθιστούσαν μια από τις πιο νευραλγικές περιοχές του Μακεδονικού Κράτους, όπως φαίνεται από την ιδιαίτερη φροντίδα που κατέβαλε για την οχύρωσή της με 13! ακροπόλεις, που επικοινωνούν οπτικά με αυτήν της Αψάλου κι αυτής με την Πέλλα.
Ρωμαϊκοί Χρόνοι
Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους η Αλμωπία ανήκε στη μερίδα της Πέλλας και φαίνεται ότι σ’ αυτήν είχε διαμορφωθεί μια αριστοκρατική τάξη που απολάμβανε ανώτερο επίπεδο ζωής. Αυτό προκύπτει από ενδείξεις για πλούσιες επαύλεις, από τα λουτρά της εποχής (Λουτρά, Πρόμαχοι), τα αγάλματα, τις ενεπίγραφες πλάκες, τους εξαιρετικά φροντισμένους τάφους και το πλήθος των νομισμάτων. Από τον Κλαύδιο Πτολεμαίο (2ος μ.Χ. αι.) μαθαίνουμε τα ονόματα τριών αρχαίων πόλεων της Αλμωπίας: «Πόλεις δε εισίν εν Μακεδονία αίδε…Αλμώπων. Όρμα, Ευρωπός, Άψαλος».Από επιγραφή που βρέθηκε στον Πρόδρομο και διασώζει τη λέξη στρατευσάμενον τεκμηριώνεται η συμμετοχή των νέων της Αλμωπίας στο ρωμαϊκό στρατό. Από άλλες πηγές μαθαίνουμε ότι υπηρετούσαν στην ισχυρότερη στρατιά της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, την Πέμπτη ρωμαϊκή λεγεώνα, και ονομάζονταν τσιντσάρι (Πεμπταίοι).
Βυζαντινοί Χρόνοι
Η Αλμωπία στα Βυζαντινά χρόνια συνδέεται κυρίως με την εκστρατεία του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου για την απελευθέρωσή της από τους Βουλγάρους που οργάνωσαν την άμυνά τους οχυρώνοντας τα συνοριακά κάστρα Μογλενών και Ενωτίας. Την Άνοιξη του 1016 ο ίδιος ο αυτοκράτορας με τους ξακουστούς στρατηγούς Νικηφόρο Ξιφία και Κωνσταντίνο Διογένη και επίλεκτες δυνάμεις εκπόρθησαν τα φρούρια και απελευθέρωσαν την περιοχή. Σ’ αυτή τη σχετικά βραχύβια κυριαρχία των Βουλγάρων οφείλονται τα σλαβικά τοπωνύμια Μογλενά, Σούμπουτσκο, Στράιστα κ.λ.π., τα οποία κράτησαν οι Βυζαντινοί στα κατοπινά χρόνια και εξελληνισμένα έφτασαν ως τις μέρες μας. Τα αναφερόμενα για πρώτη φορά από τον Κεδρηνό Μογλενά ταυτίζονται με τη σημερινή Χρυσή ( Μογλενά < μίγκλα = μούχλα, ομίχλη ). Το 1082 μ.Χ. η Αλμωπία καταλαμβάνεται από τους Νορμανδούς και αστραπιαία απελευθερώνεται από τον Βυζαντινό αξιωματούχο Γρηγόριο Πακουριανό. Το 1204 η περιοχή περνά στην κυριαρχία των Φράγκων. Στα 1205 καταλαμβάνεται από τον Βούλγαρο ηγεμόνα Ιωαννίτζη κι αμέσως μετά περνά στην κυριαρχία του Θεόδωρου Κομνηνού Δούκα. Το1230 κατακτάται από τον Ιωάννη Ασάν Β΄.
Από το 1246 περιέρχεται στην κυριαρχία του Ιωάννη Γ΄ Βατάτζη. Στην εφταετία 1343-1350 η περιοχή γνώρισε την κατοχή των Σέρβων υπό το Στέφανο Ντουσάν. Την απάλλαξε προσωρινά ο ίδιος ο αυτοκράτορας Ιωάννης Καντακουζηνός το 1350. Το 1351 οι Σέρβοι την ανακαταλαμβάνουν, αλλά ο Καντακουζηνός τους εκδιώκει οριστικά το 1360. Ήδη όμως έκανε την εμφάνισή του νέος τρομερός εχθρός, οι Τούρκοι.
Τουρκοκρατία
Η Αλμωπία υποδουλώθηκε στους Τούρκους κατά πάσα πιθανότητα μεταξύ του 1385 και 1389 με την εκστρατεία του Μουράτ Α΄ και του Τιμουρτάς πασά. Η παράδοση συνδέει το γεγονός με τον Γαζή Εβρενός, που έκανε έδρα του τα Γιαννιτσά. Εξαιτίας της προσηλυτιστικής μανίας των Τούρκων η Ορθοδοξία βρήκε καταφύγιο στην Άνω Αλμωπία και ο Μητροπολίτης Μογλενών μετέφερε την έδρα του από τα Μογλενά στη Νότια. Ωστόσο, η τουρκική καταπίεση έγινε αβάσταχτη τον 17ο και τον 18ο αιώνα. Αποτέλεσμά της ήταν ο ομαδικός εξισλαμισμός των κατοίκων της Νότιας το Πάσχα του 1759 με πρόταση του ίδιου του Μητροπολίτη Ιωάννη. Από την εθνική προσπάθεια του 1821 η ιστορία κατέγραψε τη δράση του οπλαρχηγού Αγγελή Γάτσου και του αδελφού του Πέτρου από τους Σαρακηνούς με τα παλικάρια τους στην άμυνα της πολιορκημένης Νάουσας το 1822. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας καθιερώθηκε για την περιοχή το όνομα Καρατζόβα (καρατζά οβασί = μαύρος κάμπος), που χρησιμοποιείται παράλληλα με αυτό των Μογλενών Σφοδρότατες συγκρούσεις έλαβαν χώρα στην Αλμωπία κατά τον ένοπλο Μακεδονικό Αγώνα (1904–1908). Δεκάδες ανταρτικά σώματα προωθήθηκαν από την Ελλάδα ή συγκροτήθηκαν από Έλληνες της περιοχής και αντιτάχτηκαν με επιτυχία στην άγρια και αιματηρή προσπάθεια των Βουλγάρων να επιτύχουν τον βίαιο εκβουλγαρισμό των κατοίκων της περιοχής. Από τα δραματικότερα γεγονότα της εποχής είναι η σύγκρουση που επέφερε το θάνατο του καπετάν Γαρέφη στις 6 Αυγούστου του 1906.
Απελευθέρωση
Την 4η Νοεμβρίου του 1912 και ενώ διαρκούσε ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος, ένα ελληνικό τάγμα εισήλθε στην Αριδαία και παρέλαβε την ήδη ελεγχόμενη από τον αρχιμανδρίτη οπλαρχηγό Νίκανδρο Παπαϊωάννου και τους Προμαχιώτες αντάρτες του πόλη και περιοχή. Η Αλμωπία ενσωματώθηκε στην ελληνική επικράτεια μετά από περίπου 523 χρόνια τουρκικής σκλαβιάς.
Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918) στην Αλμωπία εκτυλίχθηκαν καθοριστικά για την έκβασή του πολεμικά γεγονότα μεταξύ των δυνάμεων της Αντάντ και των Γερμανοβουλγάρων που οχυρώθηκαν στην κορυφογραμμή Σκρα-Ντομπροπόλιε-Καϊμακτσαλάν. Στο τρομερό αυτό μέτωπο πολέμησε πανσπερμία εθνών κατά των Γερμανοβουλγάρων. Στο μέτωπο αυτό οι Έλληνες κέρδισαν την περιφανή νίκη του Σκρα το 1918. Η γενική επίθεση της Στρατιάς, που εξαπολύθηκε την 1/9/1918 με κύρια προσπάθεια στους ορεινούς όγκους της Αλμωπίας, επέφερε τη διάσπαση του εχθρικού μετώπου και επίσπευση του τέλους του πολέμου. Κυρίαρχο ρόλο στην επιτυχία της επίθεσης έπαιξε το 35ο ελληνικό σύνταγμα με διοικητή τον συνταγματάρχη Παν. Γαργαλίδη.
Κατοχή – Αντίσταση
Στις 20 Απριλίου του ’41 η περιοχή γνώρισε τη φασιστική κατοχή των Γερμανών, των Βουλγάρων και των Ιταλών και δοκιμάστηκε όσο λίγες περιοχές της Ελλάδας. Εδώ έδρασε το 30ό σύνταγμα του ΕΛΑΣ με έδρα τα Μεγάλα Λιβάδια αρχικά και μετά τον Αρχάγγελο. Ταυτόχρονα, στην περιοχή έδρασαν γιουγκοσλαβικές ανταρτικές δυνάμεις, που το επιτελείο τους είχε έδρα τη Φούστανη. Αξιομνημόνευτα γεγονότα από αυτή την περίοδο είναι η σύλληψη και εκτέλεση του Γερμανού φρουράρχου στην Αριδαία τον Γενάρη του ’44, η εξόντωση ενός γερμανικού τάγματος πάνω από τη Φούστανη, το ολοκαύτωμα της Νότιας το Φλεβάρη του ’44 και η μάχη της Περίκλειας (7-4-1944), κατά την οποία οι αντάρτες προξένησαν μεγάλες απώλειες σε γερμανικό τάγμα. Οι κατακτητές αποχώρησαν από την Αλμωπία την 10-09-1944.
Εμφύλιος
Με ιδιαίτερη αγριότητα και σφοδρότητα διεξήχθη στην Αλμωπία ο Εμφύλιος Πόλεμος (1946-49). Τα ψηλά και δασοσκεπή βουνά της σε συνδυασμό με την εκτεταμένη ελληνογιουγκοσλαβική τότε μεθόριο που τα διατρέχει υπήρξαν ιδανικός τόπος εκπαίδευσης, δράσης και καταφυγής του ανταρτικού στρατού. Από τις συγκρούσεις φονικότερες ήταν η σφαγή της Κωνσταντίας από άνδρες του ΔΣΕ στις 10 Φλεβάρη του 1947 και η μάχη της Αριδαίας στις 28 Δεκέμβρη του 1948, όταν δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού προσπάθησαν ανεπιτυχώς να καταλάβουν την Αριδαία, αφήνοντας στο πεδίο της μάχης 52 νεκρούς. Αξιομνημόνευτη είναι και η μάχη του Σκρα (14-11-1946) που επεκτάθηκε έως τη Νότια και σηματοδοτεί κατά πολλούς την έναρξη του Εμφυλίου. Στη μάχη αυτή, που υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες των ανταρτών, σκοτώθηκαν 45 άνδρες του Κρατικού Στρατού.
http://blogs.sch.gr/ifigeneia/about/
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου
Το ialmopia.gr επιτρέπει στον χρήστη να αναρτά τα σχόλια και τις απόψεις του σε επίκαιρα θέματα/συζητήσεις. Τα σχόλια και οι απόψεις αυτές εκφράζουν αποκλειστικά τις προσωπικές θέσεις του εκάστοτε χρήστη και δεν υιοθετούνται από το ialmopia.gr. Σε κάθε περίπτωση, ο χρήστης οφείλει να εκφράζεται με τρόπο ώστε να μην παραβιάζει τους ελληνικούς νόμους. Σε αντίθετη περίπτωση, το ialmopia.gr διατηρεί το δικαίωμα να αποκλείει το χρήστη από την εν λόγω υπηρεσία.
Με εκτίμηση, Η συντακτική ομάδα του ialmopia.gr