Σχέσεις ντόπιων και προσφύγων στην Αλμωπία από το 1922 - Της Αντιγόνης Χ.

Γράφει η Αντιγόνη Χ. για την ηλεκτρονική εφημερίδα ialmopia.gr

Μετά την υπογραφή της συνθήκης του Βουκουρεστίου τον Αύγουστο του 1913 έφθασε και το πρώτο μεταναστευτικό ρεύμα Ελλήνων της περιοχής του Καυκάσου με την αναγγελία της προσάρτησης της εύφορης Κεντρικής Μακεδονίας ελπίζοντας στην παραχώρηση γης. Λίγα χρόνια αργότερα κατέφθασαν Έλληνες και στην πεδιάδα της Αλμωπίας απ’ την περιοχή του Πόντου, της Προύσας, της Σμύρνης και του Αϊδινίου. Η Αγροτική τράπεζα τους στήριξε οικονομικά, ώστε να αγοράσου οικόπεδα και κτήματα στην περιοχή. Η καθημερινότητα των ντόπιων κατοίκων ανατράπηκε απ’ την έλευση των προσφύγων στα μέρη τους. Θα δούμε λοιπόν πώς οι κάτοικοι της Αλμωπίας υποδέχτηκαν τους πρόσφυγες, τις σχέσεις που διαμόρφωσαν, αλλά και πώς δύο τόσο διαφορετικοί λαοί κατάφεραν με τον καιρό να ενώσουν τη ζωή, τις συνήθειες και τον πολιτισμό τους.

Την εποχή εκείνη οι ντόπιοι κάτοικοι των χωριών της Αλμωπίας ήταν ένας κλειστός και «υπερήφανος» λαός. Δύσκολα επιδίωκαν να συνάψουν εμπορικές ή άλλου είδους σχέσεις με κατοίκους άλλων περιοχών. Έμοιαζαν να ήθελαν την αυτάρκειά τους, με αποτέλεσμα να παράγουν οι ίδιοι τα προϊόντα που χρειάζονται για να επιβιώσουν. Η μόρφωσή τους ήταν χαμηλή και περιορισμένη. Λίγοι μόνο άντρες τελείωναν το Γυμνάσιο, ενώ τα κορίτσια παρέμεναν στο σπίτι μαθαίνοντας πλάι στη μητέρα τους τις δουλειές του σπιτιού. Μετά την έλευση των προσφύγων, η απλή και ήρεμη καθημερινότητα τους άλλαξε. Ας δούμε τις αλλαγές που επέφερε η εγκατάσταση σε κάποια χωριά της Αλμωπίας.

Λυκόστομο 

Στο Λυκόστομο οι πρόσφυγες που προέρχονταν απ’ τη Μικρά Ασία, αν και δεν ήξεραν ελληνικά, προσαρμόστηκαν αμέσως στη νέα περιοχή. Η εντυπωσιακά γρήγορη αφομοίωσή τους με το γηγενή λαό του Λυκοστόμου οφείλεται σε δύο λόγους. Ο πρώτος και κυριότερος ήταν η παραχώρηση των κτημάτων με κλήρο. Η ισότιμη και δίκαιη αυτή μέθοδος του κλήρου, απάλλαξε τους κατοίκους από τυχόν διαφωνίες και παρεξηγήσεις που θα προέκυπταν με το νέο λαό, αφού κανείς δε θα είχε προβλήματα με τις οικονομικές απολαβές και με την υπάρχουσα περιουσία του. Ο δεύτερος λόγος συμφιλίωσης τους ήταν ο έρωτας του μπέη με μια όμορφη ντόπια κοπέλα, σύμφωνα με μαρτυρίες. Οι πρόσφυγες που κατέφθασαν στο Λυκόστομο ήταν κυρίως έμποροι και τεχνίτες. Οι αγρότες ασχολήθηκαν με τα καπνά και τη σηροτροφία. Επίσης, έφεραν στα μέρη μας την «κόσα» που θέριζαν το τριφύλλι.

Γαρέφι 

Στο Γαρέφι η εγκατάσταση και η ένταξη των προσφύγων αποδείχτηκε δύσκολη υπόθεση. Αυτό συνέβη διότι η διανομή των κτημάτων δεν έγινε με τη δίκαιη μέθοδο του κλήρου, αλλά οι ντόπιοι κάτοικοι υπακούγοντας στις κρατικές εντολές, αναγκάστηκαν να παραχωρήσουν κάποια δικά τους στρέμματα στους πρόσφυγες. Αυτό είχε αντίκτυπο στις οικονομικές τους απολαβές και παράλληλα δυσκόλευε τις σχέσεις τους με το νέο λαό. Έτσι δημιουργήθηκε ένα αρνητικό κλίμα μεταξύ τους που διήρκεσε αρκετά χρόνια. Οι ντόπιοι κάτοικοι του Γαρεφίου δεν επιθυμούσαν να συνάψουν ούτε οικονομικές ούτε φιλικές σχέσεις μαζί τους. Για παράδειγμα, στο χώρο του σχολείου οι ντόπιες μητέρες δεν επιθυμούσαν να συναναστρέφονται τα παιδιά τους με τα προσφυγόπουλα. Ακόμη και στα καφενεία, ντόπιοι και πρόσφυγες δεν κάθονταν ποτέ στο ίδιο τραπέζι. Αποκαλούσαν τους πρόσφυγες στα «ματζήριδες» που θα πει ξένοι και δεν επιθυμούσαν να συσφίξουν τις σχέσεις τους με το γάμο. Συγκεκριμένα, οι πρώτοι «έκφυλοι» γάμοι στο Γαρέφι σύμφωνα με μαρτυρίες, έγιναν μετά το 1970(!). Αργότερα μετά το 1950 που μαλάκωσε το κλίμα μεταξύ τους, οι ντόπιοι βοηθούσαν τους πρόσφυγες με τα καλαμπόκια, το σιτάρι, τα κουκούλια μέχρι το ’60 και το πιπέρι που είχε μεγάλη αξία στην περιοχή. Απ’ το ’55 ασχολήθηκαν με τα καπνά, τα οποία ήξεραν να καλλιεργούν και στα μέρη τους. Τα καπνά απέκτησαν μεγάλη αξία και ενίσχυσαν την οικονομία του χωριού, χάρη στους πρόσφυγες. Π.χ 10 κιλά καπνά έδιναν 1 λίρα.

Πολυκάρπη 

Ας δούμε τώρα τι συνέβη Πολυκάρπη, το οποίο αποτελείται από αμιγώς προσφυγικό πληθυσμό. Μετά την ανταλλαγή κατέφθασαν στην Πολυκάρπη Μικρασιάτες ελληνόφωνοι πρόσφυγες απ’ τη Σμύρνη και το Αιδΐνιο και τουρκόφωνοι απ’ την Προύσα. Το χωριό είχε χωριστεί σε Άνω και σε Κάτω Μαχαλά. Οι κάτοικοι των δύο μαχαλάδων μάλωναν συχνά μεταξύ τους μέχρι το 1950. Το ιδιαίτερα εύφορο έδαφος του χωριού ευνόησε την ανάπτυξη της καλλιέργειας του καπνού. Με την πάροδο του χρόνου και αφού συμφιλιώθηκαν μεταξύ τους οι κάτοικοι των τριών περιοχών, προώθησαν τα καπνά στη αγορά. Ήταν μια κίνηση που αποδείχτηκε πολύ κερδοφόρα. Ασχολήθηκαν επίσης και με τα ροδάκινα, τα μήλα, τα σύκα, τα δαμάσκηνα και τα κεράσια. Μέχρι και σήμερα η πλειοψηφία των κατοίκων του χωριού και κυρίως οι νέοι καταπιάνονται με την καλλιέργεια της γης και επενδύουν τις περιουσίες τους σε αυτή. Πέρα απ’ την αγροτική παραγωγή, οι πρόσφυγες ήξεραν πολλούς χορούς. Οι πιο διαδεδομένοι είναι οι «αντικριστοί» τους οποίους χορεύουμε ακόμη και σήμερα στα πανηγύρια και στους γάμους.

Σε γενικές γραμμές υπήρχε διαφορά νοοτροπίας και ιδιοσυγκρασίας μεταξύ προσφύγων και γηγενών. Οι γηγενείς αναφέρονταν συχνά στη διασκέδαση και την κοσμοπολίτικη συμπεριφορά τους. Οι προσφυγοπούλες βάφονταν και ντύνονταν πιο προκλητικά απ’ τις ντόπιες. Χαρακτηριστικό στοιχείο αναγνώρισής τους ήταν το κόκκινο κραγιόν. Οι γιαγιάδες φορούσαν τα σαλβάρια και οι άντρες φορούσαν κοστούμια. Όσον αφορά την κουζίνα των προσφύγων κυριαρχούσαν τα πολίτικα φαγητά, τα οποία ήταν άγνωστα στους ντόπιους. Η κουζίνα τους ήταν πιο περίπλοκη και είχαν μεγάλη ποικιλία από μπαχαρικά σε αντίθεση με τους ντόπιους που σπανίως δοκίμαζαν καινούριες γεύσεις και ιδιαίτερα φαγητά. Αυτό συνέβαινε διότι πήγαιναν σπάνια στα μεγάλα εμπορικά κέντρα για να προμηθευτούν νέα υλικά. Δεν είχαν, δηλαδή μεγάλη ποικιλία στο τραπέζι τους. Για παράδειγμα, αντί για ζάχαρη χρησιμοποιούσαν πετιμέζι και έτρωγαν συνήθως όσπρια και σπανίως κρέας. Οι προσφυγοπούλες επίσης στα χωριά ήξεραν να λένε το φλιτζάνι. Αργότερα που συμφιλιώθηκαν οι δύο λαοί, μαζεύονταν στα σπίτια ντόπιες και γυναίκες προσφύγων και τους μάθαιναν να λένε το φλιτζάνι, την εποχή του ‘60 που οι ντόπιες δεν ήξεραν τι είναι ο καφές.

Η ανταλλαγή των πληθυσμών έγινε με βάση το θρήσκευμα. Στον πίνακα παρακάτω βλέπουμε τα αμιγώς χριστιανικά, τα μεικτά και τα μουσουλμανικά χωριά της Αλμωπίας από την εποχή πριν την ανταλλαγή.

 ialmopia.gr