Άρθρο για την επέτειο της βράβευσης με Νόμπελ του Σεφέρη και την μη παραλαβή του από τον Σαρτρ από την Ρένα Μίλη για την ηλεκτρονική εφημερίδα ialmopia.gr
Σαν σήμερα δύο τεράστιες προσωπικότητες της παγκόσμιας λογοτεχνίας θα παραλάμβαναν το βραβείο Νόμπελ από την Σουηδική Ακαδημία.
Ήταν 10 Δεκεμβρίου 1963 αλλά μόνο ο ένας έφτασε στην Στοκχόλμη. Κι αυτός ήταν ο Γεώργιος Σεφεριάδης. Ήταν η πρώτη φορά που θα προσέθετε τέτοιο βραβείο η χώρα μας στο ενεργητικό της.Με την ανακοίνωση της βράβευσης του ο Γιώργος Σεφέρης δήλωσε πως η τότε ανθρωπότητα είχε ανάγκη την ποίηση κάθε λαού και το ελληνικό πνεύμα. Και αποδέχτηκε την τιμή…ταπεινά, όχι γι’αυτόν μόνο αλλά και για την πατρίδα του.
Κι έτσι πριν φθάσει στην παγωμένη πρωτεύουσα έβαλε μέσα στην βαλίτσα του λίγο από τον ήλιο της Ελλάδας, λίγο από τον ουρανό και τη γαλάζια θάλασσα , λίγο απ’ τους ανθρώπους και τα ζωγράφισε σε μια κόλλα χαρτί για να τα προσφέρει σε όλους τους βαρβάρους που η θύμησή τους είχε απομείνει στον Σωκράτη και στον Μέγα Αλέξανδρο, στον Περικλή και στον Αριστοτέλη.
Δεν ήταν πίνακας μα λόγια γραμμένα με το πινέλο ενός μοντερνιστή ζωγράφου:
(‘’Ανήκω σε μια χώρα μικρή. Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα, και το φως του ήλιου. Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η παράδοσή του είναι τεράστια... Όσο για μένα συγκινούμαι παρατηρώντας πως η συνείδηση της δικαιοσύνης είχε τόσο πολύ διαποτίσει την ελληνική ψυχή, ώστε να γίνει κανόνας και του φυσικού κόσμου. Και ένας από τους διδασκάλους μου, των αρχών του περασμένου αιώνα, γράφει: «...θα χαθούμε, γιατί αδικήσαμε...»…. Γιατί πιστεύω πως τούτος ο σύγχρονος κόσμος όπου ζούμε, ο τυραννισμένος από το φόβο και την ανησυχία, τη χρειάζεται την ποίηση….. Ναι, η συμπεριφορά του ανθρώπου δε μοιάζει να έχει αλλάξει βασικά. Και πρέπει να προσθέσω πως νιώθει πάντα την ανάγκη ν' ακούει τούτη την ανθρώπινη φωνή που ονομάζουμε ποίηση. Αυτή τη φωνή που κινδυνεύει να σβήσει κάθε στιγμή από στέρηση αγάπης και ολοένα ξαναγεννιέται. Κυνηγημένη, ξέρει πού να 'βρει καταφύγιο· απαρνημένη, έχει το ένστικτο να πάει να ριζώσει στους πιο απροσδόκητους τόπους. Γι' αυτή δεν υπάρχουν μεγάλα και μικρά μέρη του κόσμου. Το βασίλειό της είναι στις καρδιές όλων των ανθρώπων της γης…..
Ήταν 10 Δεκεμβρίου 1963 αλλά μόνο ο ένας έφτασε στην Στοκχόλμη. Κι αυτός ήταν ο Γεώργιος Σεφεριάδης. Ήταν η πρώτη φορά που θα προσέθετε τέτοιο βραβείο η χώρα μας στο ενεργητικό της.Με την ανακοίνωση της βράβευσης του ο Γιώργος Σεφέρης δήλωσε πως η τότε ανθρωπότητα είχε ανάγκη την ποίηση κάθε λαού και το ελληνικό πνεύμα. Και αποδέχτηκε την τιμή…ταπεινά, όχι γι’αυτόν μόνο αλλά και για την πατρίδα του.
Κι έτσι πριν φθάσει στην παγωμένη πρωτεύουσα έβαλε μέσα στην βαλίτσα του λίγο από τον ήλιο της Ελλάδας, λίγο από τον ουρανό και τη γαλάζια θάλασσα , λίγο απ’ τους ανθρώπους και τα ζωγράφισε σε μια κόλλα χαρτί για να τα προσφέρει σε όλους τους βαρβάρους που η θύμησή τους είχε απομείνει στον Σωκράτη και στον Μέγα Αλέξανδρο, στον Περικλή και στον Αριστοτέλη.
Δεν ήταν πίνακας μα λόγια γραμμένα με το πινέλο ενός μοντερνιστή ζωγράφου:
(‘’Ανήκω σε μια χώρα μικρή. Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα, και το φως του ήλιου. Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η παράδοσή του είναι τεράστια... Όσο για μένα συγκινούμαι παρατηρώντας πως η συνείδηση της δικαιοσύνης είχε τόσο πολύ διαποτίσει την ελληνική ψυχή, ώστε να γίνει κανόνας και του φυσικού κόσμου. Και ένας από τους διδασκάλους μου, των αρχών του περασμένου αιώνα, γράφει: «...θα χαθούμε, γιατί αδικήσαμε...»…. Γιατί πιστεύω πως τούτος ο σύγχρονος κόσμος όπου ζούμε, ο τυραννισμένος από το φόβο και την ανησυχία, τη χρειάζεται την ποίηση….. Ναι, η συμπεριφορά του ανθρώπου δε μοιάζει να έχει αλλάξει βασικά. Και πρέπει να προσθέσω πως νιώθει πάντα την ανάγκη ν' ακούει τούτη την ανθρώπινη φωνή που ονομάζουμε ποίηση. Αυτή τη φωνή που κινδυνεύει να σβήσει κάθε στιγμή από στέρηση αγάπης και ολοένα ξαναγεννιέται. Κυνηγημένη, ξέρει πού να 'βρει καταφύγιο· απαρνημένη, έχει το ένστικτο να πάει να ριζώσει στους πιο απροσδόκητους τόπους. Γι' αυτή δεν υπάρχουν μεγάλα και μικρά μέρη του κόσμου. Το βασίλειό της είναι στις καρδιές όλων των ανθρώπων της γης…..
Σ' αυτό τον κόσμο, που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους. Πρέπει ν' αναζητήσουμε τον άνθρωπο, όπου και να βρίσκεται.
Όταν, στο δρόμο της Θήβας, ο Oιδίπους συνάντησε τη Σφίγγα κι αυτή του έθεσε το αίνιγμά της, η απόκρισή του ήταν: ο άνθρωπος.
Τούτη η απλή λέξη χάλασε το τέρας. Έχουμε πολλά τέρατα να καταστρέψουμε. Ας συλλογιστούμε την απόκριση του Oιδίποδα.’’)
Ήταν τόσο όμορφα τα λόγια του, περιεκτικά και τόσο διαχρονικά που νομίζω ότι αν ζούσε και βραβευόταν σήμερα, τα ίδια θα έλεγε…. :
Θα χαθούμε γιατί αδικήσαμε , γιατί βγάλαμε την ποίηση από τη ζωή μας, πετάξαμε το βαρύ φορτίο της κληρονομιάς μας, αγνοήσαμε τις πνευματικές αξίες ,ξεχάσαμε την ιστορία μας, κλείσαμε τις καρδιές μας, γίναμε απάνθρωποι.
Η μόνη λύση για να καταστρέψουμε το τέρας είμαστε εμείς οι ίδιοι αρκεί να αναζητήσουμε μέσα μας τις απαντήσεις που μας ρωτάει κάθε φορά το τέρας.
Και κάθε φορά η απάντηση πρέπει να είναι η ίδια προς τη Σφίγγα: - ο συνάνθρωπος.. γιατί στη διαδρομή προς τα τέρατα δεν βαδίζουμε ποτέ μόνοι…
Και ενώ ο Σεφέρης απαντούσε ξανά στο αίνιγμα αναζητώντας τη λύση στον ίδιο τον άνθρωπο και αποδεικνύοντας έτσι την βασική έννοια του ανθρωπισμού , ο Σαρτρ δεν θα παραλάμβανε ποτέ το βραβείο του όντας βαθιά πεπεισμένος ότι θα αμαυρωνόταν η λάμψη του έργου του.
Γι’ αυτόν ο ορισμός του ανθρώπου ήταν ως ενός όντος καταδικασμένου να ζει ελεύθερο. Σύμφωνα με την θεωρεία του υπαρξισμού που πρέσβευε, το επίκεντρο του ενδιαφέροντος δεν ήταν πράγματα, ιδέες ή έννοιες αλλά ο ίδιος ο άνθρωπος ως μοναδική και ανεπανάληπτη ύπαρξη. Γι ‘ αυτόν η ύπαρξη προηγείτο της ουσίας.
Τελικά ήταν ένας ακόμη δομιστής, ένας υπέρμαχος της υλιστικής προσέγγισης του ανθρώπου ή ένας απλός ‘’επαναστάτης των γαρυφάλλων’’;
Δεν ξέρω αν απέδειξε ποτέ το περίφημο ‘’ L'existence précède l'essence’’ , αν δηλαδή η ύπαρξη προηγείται της ουσίας· γνωρίζω όμως τη λύση στο αίνιγμα της Σφίγγας………
Όταν, στο δρόμο της Θήβας, ο Oιδίπους συνάντησε τη Σφίγγα κι αυτή του έθεσε το αίνιγμά της, η απόκρισή του ήταν: ο άνθρωπος.
Τούτη η απλή λέξη χάλασε το τέρας. Έχουμε πολλά τέρατα να καταστρέψουμε. Ας συλλογιστούμε την απόκριση του Oιδίποδα.’’)
Ήταν τόσο όμορφα τα λόγια του, περιεκτικά και τόσο διαχρονικά που νομίζω ότι αν ζούσε και βραβευόταν σήμερα, τα ίδια θα έλεγε…. :
Θα χαθούμε γιατί αδικήσαμε , γιατί βγάλαμε την ποίηση από τη ζωή μας, πετάξαμε το βαρύ φορτίο της κληρονομιάς μας, αγνοήσαμε τις πνευματικές αξίες ,ξεχάσαμε την ιστορία μας, κλείσαμε τις καρδιές μας, γίναμε απάνθρωποι.
Η μόνη λύση για να καταστρέψουμε το τέρας είμαστε εμείς οι ίδιοι αρκεί να αναζητήσουμε μέσα μας τις απαντήσεις που μας ρωτάει κάθε φορά το τέρας.
Και κάθε φορά η απάντηση πρέπει να είναι η ίδια προς τη Σφίγγα: - ο συνάνθρωπος.. γιατί στη διαδρομή προς τα τέρατα δεν βαδίζουμε ποτέ μόνοι…
Και ενώ ο Σεφέρης απαντούσε ξανά στο αίνιγμα αναζητώντας τη λύση στον ίδιο τον άνθρωπο και αποδεικνύοντας έτσι την βασική έννοια του ανθρωπισμού , ο Σαρτρ δεν θα παραλάμβανε ποτέ το βραβείο του όντας βαθιά πεπεισμένος ότι θα αμαυρωνόταν η λάμψη του έργου του.
Γι’ αυτόν ο ορισμός του ανθρώπου ήταν ως ενός όντος καταδικασμένου να ζει ελεύθερο. Σύμφωνα με την θεωρεία του υπαρξισμού που πρέσβευε, το επίκεντρο του ενδιαφέροντος δεν ήταν πράγματα, ιδέες ή έννοιες αλλά ο ίδιος ο άνθρωπος ως μοναδική και ανεπανάληπτη ύπαρξη. Γι ‘ αυτόν η ύπαρξη προηγείτο της ουσίας.
Τελικά ήταν ένας ακόμη δομιστής, ένας υπέρμαχος της υλιστικής προσέγγισης του ανθρώπου ή ένας απλός ‘’επαναστάτης των γαρυφάλλων’’;
Δεν ξέρω αν απέδειξε ποτέ το περίφημο ‘’ L'existence précède l'essence’’ , αν δηλαδή η ύπαρξη προηγείται της ουσίας· γνωρίζω όμως τη λύση στο αίνιγμα της Σφίγγας………
Το αίνιγμα της Σφίγγας από την Ρένα Μίλη
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου
Το ialmopia.gr επιτρέπει στον χρήστη να αναρτά τα σχόλια και τις απόψεις του σε επίκαιρα θέματα/συζητήσεις. Τα σχόλια και οι απόψεις αυτές εκφράζουν αποκλειστικά τις προσωπικές θέσεις του εκάστοτε χρήστη και δεν υιοθετούνται από το ialmopia.gr. Σε κάθε περίπτωση, ο χρήστης οφείλει να εκφράζεται με τρόπο ώστε να μην παραβιάζει τους ελληνικούς νόμους. Σε αντίθετη περίπτωση, το ialmopia.gr διατηρεί το δικαίωμα να αποκλείει το χρήστη από την εν λόγω υπηρεσία.
Με εκτίμηση, Η συντακτική ομάδα του ialmopia.gr