Ο πόλεμος ως μορφή διασκέδασης

Οι ανησυχητικές διαστάσεις της απόλαυσης της αφαίρεσης μιας ζωής

Προσπαθούσα να διηγηθώ μια ιστορία σε έναν πιτσιρικά τις προάλλες, ενώ εκείνος χτύπαγε “headshots” σε κάποιο Call of Duty. Του έλεγα, λοιπόν, για μια μητέρα που μετά από κάποιο σεισμό είχε καταπλακωθεί με το παιδί της κάτω από συντρίμμια και έμεινε εκεί για ημέρες, χωρίς νερό και φαγητό. Το παιδί της ήταν μωρό, και έκλαιγε συνέχεια ζητώντας φαγητό. Έτσι, για κάθε ημέρα που περνούσε, η γυναίκα άρπαζε μια πέτρα και διέλυε ένα από τα δάχτυλα του χεριού της κι ύστερα έστυβε το αίμα στα χείλη του μωρού για να μην πεθάνει. Αυτή η ιστορία πραγματικής δύναμης για ζωή, αυτή η πράξη ανιδιοτελούς αγάπης για το μωρό εκείνης της γυναίκας, έφερε στο πρόσωπο του πιτσιρικά περισσότερη απέχθεια από τους πίδακες αίματος που πιτσίλαγαν την οθόνη του όσο έκανε headshots στο παιχνίδι. Αυτή η αηδία στο πρόσωπό του, με έκανε να σκεφτώ πραγματικά το γιατί μια ιστορία δύναμης για ζωή είναι περισσότερο αηδιαστική από μια ιστορία βάναυσου θανάτου για το τίποτα. Το πόσο μας έχει ισοπεδώσει ψυχικά η καθημερινή μας τριβή με τον πόλεμο. Πόσο μας έχει “αδειάσει” συναισθηματικά ο θάνατος του άλλου.

Δεν είναι μυστικό ότι οι βιομηχανίες διασκέδασης χρησιμοποιούν τις κοινωνικές ανησυχίες ως μοχλούς εμπορικής επιτυχίας για χρόνια. Είναι μια μορφή δημιουργικής “έκφρασης” που μπορεί να συγκριθεί με τον όρο ”προπαγάνδα”, πολλές φορές όχι άδικα. Είτε πρόκειται για αποτύπωση ενός ιστορικού γεγονότος, είτε για κάποιο σενάριο στα όρια της υπερβολής, η λέξη “γραφικό” λαμβάνει μια υπόσταση με διπλή έννοια. Αυτή της απεικόνισης ενός κόσμου μέσα από εικόνες άλλα και αυτή πίσω από τις εικόνες. Η γραφικότητα επικαλύπτει τα γραφικά σαν γλάσο σοκολάτας σε φρέσκο εκλέρ. Είναι πραγματικά στο χέρι μας - ή καλύτερα στους γευστικούς πόρους μας- το τι γεύση θα μας αφήσει. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να απολαύσει κανείς ένα “γλυκό”, άλλα όλοι συμφωνούμε στο ότι θα πρέπει τουλάχιστον να είναι ευπαρουσίαστο και φρέσκο.

Ο πόλεμος στα βιντεοπαιχνίδια είναι κάτι που με απασχολεί χρόνια. Πλέον μπορώ να τον χαρακτηρίσω ως μια σταθερά που σπρώχνοντας με τους αγκώνες του έχει καταφέρει να βρει τη θέση του ανάμεσα στις υπόλοιπες σταθερές του χώρου, όπως οι εξομοιωτές και τα παιχνίδια αγώνων. Αργά άλλα σταθερά, κατάφερε να πείσει τους πάντες ότι δεν χρειάζεται να κρύβεται πίσω από πλασματικές ιστορίες, στα χαρακώματα. Χρόνο με το χρόνο, τον είδα μπροστά στα μάτια μου να σκίζει λίγο-λίγο το περιτύλιγμα στο οποίο ήταν κλεισμένος. Στην αρχή ένα πολύ μεγάλο ποσοστό κατασκευαστών αναγκάζονταν να δημιουργούν 'απειλές' και 'εχθρούς' όχι ανθρώπινους. Συνήθως βρισκόμασταν σε 'πόλεμο' με εξωγήινους, με ρομπότ, με οτιδήποτε εξωπραγματικό δεν απειλούσε και δεν προκαλούσε το λαϊκό αίσθημα.

Είναι, όμως, ηλίου φαεινότερο πως ο καλλιτέχνης ένιωθε περιορισμένος. Και ένας καλλιτέχνης δε μπορεί να περιοριστεί σε 'ανούσιες' μάχες με διαστημόπλοια. Προτιμά να δείξει την ωμή πραγματικότητα ενός θανάτου, και κουβάδες κόκκινου παχύρευστου αίματος, από το να αναλώνεται σε πράσινη μύξα πλασμάτων που δεν έχουν κανένα αντίκτυπο στη ψυχοσύνθεση του παίκτη. Και κάπου εδώ τα πράγματα περιπλέκονται, καθώς αυτό που ο καλλιτέχνης θέλει να επικοινωνήσει, εξυπηρετεί απόλυτα την τρομολαγνεία και την περιπαικτική διάθεση που έχει η βιομηχανία, η οποία μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις ελέγχεται από την ίδια την κυβέρνηση.

Ο πόλεμος στα βιντεοπαιχνίδια γιγαντώθηκε. Ωρίμασε μέσα από πολλά στάδια εφηβείας. Δε ξέρω γιατί δεν μας απασχολεί περισσότερο από όσο θα έπρεπε. Έχουν υπάρξει περίοδοι που πάνω από τα μισά παιχνίδια που κυκλοφόρησαν αφορούσαν εχθρούς που, είτε ήταν τρομοκράτες, είτε κάποιας μορφής πολιτικοί εχθροί της Δύσης. Δεν έχω καταλήξει ακόμα αν η εμπλοκή και αναπαράσταση πραγματικών γεγονότων σε βιντεοπαιχνίδια είναι κάτι που θα πρέπει να υπάρχει ή όχι, για ένα είμαι σίγουρος πάντως: ότι με ενοχλεί. Όπως με ενόχλησε η αναπαράσταση της δολοφονίας του Bin Laden, ως νέα αποστολή στο γνωστό free-to-play online game Kuma War το 2011. Δεν είμαι πουριτανός. Απλώς πιστεύω ότι η βιομηχανία είναι μια μηχανή του κιμά, που από τη μία μεριά του βάζεις τη ψυχοσύνθεση ενός απαίδευτου δεκαπεντάχρονου -κρέας- και από την άλλη παίρνεις δολάρια.

Και το χειρότερο είναι ότι οι νέοι πιστεύουν στη βιομηχανία. Έχουν περισσότερη εμπιστοσύνη πια σε κάτι που θα διαβάσουν στο ιντερνέτ, σε μια ιστορία που θα τους διηγηθεί ένα παιχνίδι, από κάτι που ίσως ένα φυσικό πρόσωπο προσπαθήσει να τους μεταδώσει. Η τυφλή αυτή πίστη σε μια βιομηχανία παραγωγής χρημάτων με κάθε κόστος, είναι τρομακτική. Και όταν αυτή η βιομηχανία στρεβλώνει γεγονότα, ευτελίζει την ανθρώπινη ζωή και παρασύρει για περισσότερο αίμα, υπάρχει πρόβλημα. Ο πόλεμος δεν είναι κάτι όμορφο και η απώλεια ζωής -του υπέρτατου αγαθού- έχει πια καταστεί ασήμαντη. Η Δύση μάς έχει καταπιεί. Δεν έχει αλλάξει τακτικές, από την εποχή που γενοκτονούσε Ινδιάνους σε μια Γη που δεν της ανήκε. Τα σύγχρονα βιντεοπαιχνίδια προσπαθούν να βάλουν τον παίκτη στη δράση. Του δίνουν τη ψευδαίσθηση ότι συμμετέχει ενεργά.

Η ερώτηση που προκύπτει είναι: Πόσο επικίνδυνο είναι αυτό; Τι αντίκτυπο έχει στη ψυχοσύνθεση ενός πιτσιρικά, να πιάνει ένα ψηφιακό όπλο το οποίο πραγματικά μπορεί να νιώσει ότι κρατά (force feedback) και να σκοτώνει κατά βούληση κάποιον; Να ακολουθεί guidelines χωρίς να μπορεί να ξεφύγει από αυτή τη γραμμικότητα; Να τον πικάρει το ίδιο το παιχνίδι λέγοντάς του “θέλεις να προχωρήσεις; θα πρέπει να σκοτώσεις αυτούς εδώ”. Θα πρέπει να γεμίσεις την οθόνη με πτώματα για να δεις το παρακάτω. 

Αυτό που θέλω να πω είναι ότι δε θα έπρεπε τα παιχνίδια που εξομοιώνουν μάχη να έχουν αυστηρότερους ή έστω διαφορετικούς όρους δημιουργίας στη βιομηχανία; Καμιά φορά ξεχνάμε ότι τα παιχνίδια διαμορφώνουν και συνειδήσεις. Εμείς οι πιο παλιοί το ξεχνάμε γιατί καταφέραμε να ζήσουμε σε μια λίγο πιο αγνή εποχή. Τότε που ο διαχωρισμός της πραγματικότητας από ένα βιντεοπαιχνίδι ήταν ξεκάθαρος. Όχι μόνο λόγο γραφικότητας και γραφικών, άλλα και λόγω ποιότητας αυτού που προσπαθούσε να “επικοινωνηθεί” (επιτρέψτε μου την έκφραση). Πιστεύω ξεκάθαρα ότι μεγάλωσα σε έναν “καλό” μεσαίωνα και ότι τώρα ζω έναν “κακό” διαφωτισμό. Τα παιχνίδια πρέπει να είναι μέσο διασκέδασης και προβληματισμού, όχι μέσο προπαγάνδας και διαμόρφωσης μιας σάπιας ιδέας, ότι η ζωή είναι φτηνή και ότι ο διπλανός σου είναι αναλώσιμος. Ο εσωτερικός πόλεμος είναι άπειρες φορές πιο χρήσιμος από κάθε άλλη μορφή πολέμου. Άλλα μοιάζει να είναι και ο μόνος που φοβόμαστε πια...

Μπάμπης Ματσαμάκης

unboxholics.com