Γιώργος Σαμαρτζίδης: "Είναι χαρά και τιμή μου να είμαι εδώ μαζί σας και να έχω την ευκαιρία να μιλάμε για ποίηση..."

Αγαπητές φίλες και φίλοι, 

Είναι χαρά μου, και γιατί όχι και τιμή μου, να είμαι εδώ μαζί σας και να έχω την ευκαιρία να μιλάμε για ποίηση. Αυτές τις ημέρες ακούμε για τόσα άλλα και από τόσους που σώνει και καλά θέλουν να μας σώσουν, οπότε το να μιλήσουμε για ποίηση είναι και ένας τρόπος αντίστασης σε όλα αυτά που μας ταλανίζουν τα τελευταία χρόνια.

Η πρόσκληση του Γιώργου Σαμαρτζίδη, του ποιητή, με τιμά. Ο Σαμαρτζίδης έχει μια ιστορία στον χώρο της ποίησης. Είναι η έβδομη ποιητική του συλλογή. Και όπως διαβάζω στο μικρό, σεμνό βιογραφικό του, κάποιες συλλογές του έχουν δεύτερη και τρίτη έκδοση.

Δυτικά της Εδέμ, λοιπόν. Η πρώτη σκέψη μου, μόλις πήρα στα χέρια μου τη συλλογή του, πήγε στο Ανατολικά της Εδέμ. Το γνωστό μυθιστόρημα του Αμερικάνου μυθιστοριογράφου Τζών Στάιμπενγκ που έγινε και σενάριο για την ομότιτλη ταινία του Ελία Καζάν, με έναν από τους πρωταγωνιστές της τον Τζέημς Ντην, αυτόν τον αδικοχαμένο ηθοποιό στην δεκαετία του 50, τότε που μικροί εμείς τρέχαμε με ένα αυγό στο χέρι να αγοράσουμε κάποιες σοκολατίτσες με τη φωτογραφία του. Το έργο βέβαιο καθώς και το βιβλίο το είδα και το διάβασα μεγάλος πια, και είναι αλήθεια πως μου άφησαν μια πικρή γεύση.

Να πω εκ προοιμίου η ανάγνωση της συλλογής του Σαμαρτζίδη κάθε άλλο αφήνει πικρή γεύση, παρόλα αυτά αναρωτιέται κανείς άραγε τι είναι καλύτερο να είμαστε ανατολικά ή δυτικά της Εδέμ; Δηλαδή του παραδείσου. Ή είμαστε καταδικασμένοι, οπωσδήποτε να μην είμαστε ποτέ μέσα στον παράδεισο.

Στην εισαγωγή διαβάζω πως τα ποιήματα της συλλογής είναι ποιήματα που ο ποιητής « μετά την τελευταία μου ποιητική συλλογή με τίτλο «Διαφυγή» αποφάσισα να εκδώσω τα ανέκδοτα ποιήματά μου με τον τίτλο «Δυτικά της Εδέμ».

Νομίζω πως είναι μια καλή ευκαιρία να δούμε μέσα από αυτά τα ποιήματα, που δε χώρεσαν στις προηγούμενες συλλογές του, πιστεύω πως μόνο από άποψη θεματική δε χώρεσαν, λέω πως είναι ευκαιρία

να ακτινογραφήσουμε τον ποιητή από τα πρώτα ποιητικά του σκιρτήματα μέχρι σήμερα. Βέβαια κάτι τέτοιο θα μας βοηθούσε να το κάνουμε περισσότερο, αν κάτω από κάθε ποίημα υπήρχε και η χρονολογία γραφής του ποιήματος. Παρόλα αυτά, με λίγη προσοχή μπορείς να υπονοήσεις τον χρόνο γραφής τους.

Εξήντα έξι ποιήματα αποτελούν τη συλλογή Δυτικά της Εδέμ. Ολιγόστιχα, κανένα δεν ξεπερνά τη μια σελίδα, θα έλεγα ούτε καν γεμίζει τη μια σελίδα, γραμμένα με τρόπο νεωτερικό χωρίς στροφές και ρίμα. Μια μοντέρνα γραφή με μια δική της εσωτερική ρυθμικότητα. Προσωπικά θα προτιμούσα να λείπει η στίξη, που πολλές φορές σε μπερδεύει παρά σε βοηθά στην κατανόηση.

Τα θέματα της ποίησής του, τι άλλο από τον άνθρωπο; τη ζωή, τον θάνατο, τη φύση, τον Έρωτα. Αν βλέπατε το γραπτό μου θα παρατηρούσατε πως το γράφω με Ε κεφαλαίο, όπως το γράφει και ο ποιητής στα ποιήματά του. Και αυτό γιατί πιστεύω και εγώ πως είναι η κινητήρια δύναμη της ζωής μας. Ο έρωτας σε όλες του τις εκφάνσεις και προς όλα με ό,τι καταγινόμαστε στη ζωή μας. Από την άλλη βλέπω διαχρονικά στα ποιήματά του να κυριαρχεί αυτή η υπαρξιακή αγωνία για το ποιοι είμαστε, πού πάμε, πού είμαστε. σ. 17, Τι είμαι; (Ανάγνωση του ποιήματος)

Ο ίδιος διάλεξε και έβαλε στο οπισθόφυλλο ένα τμήμα από το ποίημά του Μοναξιά. 

Σας το διαβάζω, 

Βαδίζω ξένος,

Σε τόπους γνωστούς

Κρατώ στα χέρια

Τη μοναξιά.

Στήνουν χορό

Οι σκιές των χαμένων φίλων

Τελικά βουτώ

Στο πέλαγος του ύπνου.

Σβήνω τη μοναξιά μου.

Σβήνει η μοναξιά μας; Ή απλώς προσπαθούμε να την ξεγελάσουμε; 

Το ποίημα αυτό, τώρα καθώς μεγαλώνουμε και μεις και μένουμε μόνοι, αγαπητέ Γιώργο, με άγγιξε περισσότερο, τώρα που οι πιο πολλοί από μας, για πολλούς και διάφορους λόγους, βρεθήκαμε και παραμένουμε μακριά από τις πατρογονικές μας ρίζες, από τα χωριά μας, αυτή η μοναξιά όλο και περισσότερο γίνεται μόνιμη συντροφιά μας.

Βέβαια η μοναξιά, ένα από τα αγαπημένα θέματα των ποιητών, έχει πολλές όψεις. Άλλοτε μας καταδικάζουν οι άλλοι σ’ αυτήν, και είναι κόλαση, άλλοτε είναι η αναπόφευκτη κατάληξη από τις διάφορες ενέργειές μας, και άλλοτε είναι συνειδητή επιλογή μας, λύτρωση για πολλούς. Είναι γόνιμη η μοναξιά επειδή είναι δύσκολη. Η πρώτη μόνωση του έρωτα, καιρός μαθητείας και εγκλεισμού, κατά τον Ρίλκε, Στα γράμματα σε ένα νέο ποιητή.

Στη συλλογή του Σαμαρτζίδη θα τη βρει κανείς πολλές φορές και με τις πολλές της σημασίες, εγώ μέτρησα πάνω από δέκα φορές.

Αν ήθελε κάποιος να βρει κάποιες σταθερές χρονικές αναφορές μέσα στη συλλογή με λίγη προσπάθεια θα το πετύχαινε. Έτσι το ποίημα που, τελικά, έδωσε και τον τίτλο της συλλογής αναφέρεται την εποχή του μεγάλου σεισμού, 1978. Να υποθέσει κανείς πως γράφτηκε τότε; Ή αργότερα και πότε; Ένας άλλος σεισμός, αυτός στην Αϊτή το 2004, γίνεται αιτία να γραφεί το ποίημα Τα ράθυμα μάτια σ. 53. Δυο πόλεις με τις ομορφιές τους ζωογονούν την ποιητική ευαισθησία του, Η Κέρκυρα με την Παλιοκαστρίτσα της στο ποίημα Πελώριος ίσκιος σ. 28, όπου γεννιέται ένας έρωτας και Η Καστοριά στο ποίημα Απόβραδο στην Καστοριά σ.75.

Βέβαια σε πολλά ποιήματα το φόντο, το σκηνικό είναι η πόλη της Θεσσαλονίκης, όπου ο ποιητής έχει ζήσει ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής του από τα φοιτητικά του ακόμη χρόνια.

Και βέβαια εκείνη η ωραία φυσική ομορφιά της ιδιαίτερης πατρίδας του, η περιοχή της Αλμωπίας, της πάλαι ποτέ Καρατζόβας, κυκλοφορεί μέσα στα ποιήματά του, όπως κυκλοφορεί και στο αίμα του Σαμαρτζίδη. Είχα τη χαρά να ζήσω στα μέρη εκείνα, να ονειρευτώ βραδιές πλημμυρισμένες στη φωτοχυσία των άστρων της μακριά από φώτα, στα χωριά της τα σκαρφαλωμένα στις πλαγιές της Τζένας, να γνωρίσω ανθρώπους απλούς και ντόμπρους και ωραίους όπως είναι η ανοιξιάτικη φύση της Αλμωπίας. Είχα τη χαρά λοιπόν, να ξεκινήσω από κει την εκπαιδευτική μου σταδιοδρομία, και να αποτολμήσω από τότε να μουντζουρώνω τα πρώτα μου χαρτιά.

Και για να δείτε τι αισθήματα γεννά η Αλμωπία σε όσους έζησαν ή ζουν εκεί, να Ηξαπόδειξη

Το ποίημα Ελπίδα στη σ. 16. (Ανάγνωση ποιήματος) 

Έξω από τις φυσικές ομορφιές ανά την πατρίδα μας, τα διάφορα κοινωνικά, φυσικά συμβάντα, όπως σεισμοί λοιμοί καταποντισμοί ( Τα ερείπια σ.30 )ή πολιτικά συμβάντα στα τελευταία τριάντα –σαράντα χρόνια που δεν αφήνουν ασυγκίνητο τον ποιητή (Πώς να μελώσει; σ.31), (εδώ να μην ξεχνάμε πως ένας ποιητής είναι το ευαίσθητο βαρόμετρο της εποχής του, τίποτα δεν του ξεφεύγει, άσχετα αν δε μιλά καθαρά, αλλά μιλά αινιγματικά, κάνει απλά νύξεις για τους προϊδεασμένους, όλα αυτά αποτελούν μέρος της ποίησής του στη συλλογή Δυτικά της Εδέμ). Όμως εκτός από όλα αυτά η ποιητική συλλογή του διακρίνεται από ένα πνεύμα ελπίδας, αγάπης και έρωτα. Αυτά τα συναισθήματα συνέχουν το μεγαλύτερο μέρος της συλλογής.

Αν είχαμε ώρα, θα μπορούσαμε να δούμε περιπτώσεις που επιβεβαιώνουν τα λεγόμενά μας όπως

σ.14, Όταν ήρθες, πόσο αλλάζει ο κόσμος όταν επιστρέφει το αντικείμενο του πόθου μας. 

«Γαλήνεψε μοναμιάς

το οργισμένο ποθοπέλαγος.

Τότε

Ήρθες.

σ. 15. Άοσμη ζωή, πόσο τα παιδιά, η ελπίδα του κόσμου δίνουν οσμή στη ζωή

« Αυτά σκορπούν μοσχοβόλα

λουλούδια…

(Τη συλλογή του ο ποιητής την αφιερώνει στον μικρό εγγονό του). 

σ.20, Σήκω, ο ποιητής δεν εκφράζει μόνο δικά του συναισθήματα-βιώματα, είναι αυτός από τον οποίο περιμένουμε να καθοδηγήσει, να δώσει κουράγιο, να δείξει δρόμους καινούριους, να σταθεί δίπλα, να γίνει παράδειγμα, αν θέλει να είναι άξιος της εποχής του. Σ’ αυτό το ποίημα στέκεται δίπλα στον συνάνθρωπο που έχασε το κουράγιο του, που απελπίστηκε που είναι έτοιμος να καταποντιστεί και του λέει: 

« Σήκω, σκέψου

πως είσαι ευτυχισμένος.

Ξέχνα πως κάποτε έπεσες

πως ήσουν τσακισμένος

Σήκω. 

Όσο ευαίσθητος δέκτης των όσων συμβαίνουν γύρω του είναι ο ποιητής μας, άλλο τόσο ξεκάθαρος πομπός γίνεται για να μας μεταφέρει, να μας μεταδώσει αυτά που με τρόπο απλό, κατανοητό θέλει να διαχύσει στους αναγνώστες της ποίησής του. Και το πετυχαίνει με εξαιρετικό τρόπο. Η ποίηση του Σαμαρτζίδη, δεν είναι σκοτεινή και υπέρ το δέον αινιγματική. Είναι μια ποίηση κατανοητή, χωρίς να έχει ανάγκη από ειδικά κλειδιά να την ξεκλειδώσεις. Σε αγγίζει αμέσως, αρκεί να σκύψεις και να ακούσεις τη φωνή της. Να ακούσεις, ή καλύτερα να την αφουγκραστείς. Στην ποίηση λίγα διαβάζουμε, περισσότερα νιώθουμε. Αυτή η κατανοητή ποίηση του Σαμαρτζίδη, που ακουμπά τους περισσότερους, λειτουργεί λυτρωτικά στις δύσκολες και άνυδρες εποχές που ζούμε. Έχουμε ανάγκη από τέτοια ποίηση, που μέσα από την κατανόησή της γινόμαστε μια μεγάλη ομάδα, που δένουμε σχέσεις και δεσμούς και καταλαβαινόμαστε, δε χρειαζόμαστε περισσότερα.

Η ποίηση πρέπει να μας ενώνει. Να μιλά για τον άνθρωπο, την πείνα, τον πόλεμο, την ειρήνη, το περιβάλλον, την ομορφιά της φύσης και για την καταστροφή της, για τον Θάνατο, τον Έρωτα, τη Ζωή, για τα παιδιά, και πάνω από όλα να βλέπει το ποτήρι μισογεμάτο και όχι μόνο μισοάδειο.

Έχουμε ανάγκη από ποιήματα όπως της συλλογής Δυτικά της Εδέμ, εμείς δε ζητήσαμε ποτέ να είμαστε μέσα στην Εδέμ. Ο στόχος μπορεί και πρέπει να είναι η Εδέμ, το αν το πετύχουμε λίγη σημασία έχει. Εμάς, σαν άλλοι Οδυσσείς, μας ενδιαφέρει το ταξίδι για την Ιθάκη, την Εδέμ. Μετά από τόσα χρόνια φιλοσοφήσαμε τη ζωή μας, δεν πουληθήκαμε για

Σεντέφια καὶ κοράλλια, κεχριμπάρια κ᾿ ἔβενους, καὶ ἡδονικὰ μυρωδικὰ κάθε λογῆς,

Αγωνιζόμαστε για έναν κόσμο όμορφο. Ο ποιητής δεν το βάζει κάτω, μπορεί να συλλαμβάνει τα μηνύματα των καιρών, όμως δεν το βάζει

κάτω, ούτε πτοείται ούτε διπλώνει τις σημαίες της ελπίδας για ένα καλύτερο αύριο για όλους. 

Πριν τελειώσω τη μικρή εισήγησή μου, και αφού ευχαριστήσω τον Γιώργο τον Σαμαρτζίδη, που μου έκανε την τιμή να μιλήσω για τη συλλογή του, να τον συγχαρώ και να του ευχηθώ να συνεχίσει να γράφει,

να σας ευχαριστήσω και σας που με ακούτε,

και θέλω να συγχαρώ τις εκδόσεις i write και τις πρότυπες εκδόσεις Πηγή, για το καλαίσθητο βιβλίο, με την ωραία παράσταση στο εξώφυλλο, (δεν μας λένε όμως από ποιον πίνακα είναι), την επιλογή του χαρτιού και γενικά για όλη την καλαισθητική εμφάνιση της συλλογής. Βέβαια τα τυπογραφικά λαθάκια, δυστυχώς κανείς μας δεν μπορεί να τα αποφύγει, χρειάζεται όμως λίγο περισσότερη προσοχή, έτσι που και τα ελάχιστα έστω να αποφεύγονται, για να μην παραπονιούνται κάποιοι παράξενοι φιλόλογοι, σαν και μένα. 

Τέλος, εύχομαι το βιβλίο να διαβαστεί από πολλούς, γιατί πραγματικά το αξίζει ο Γιώργος Σαμαρτζίδης.