Η γενιά των αόρατων νέων

Εκτός αγοράς εργασίας και εκπαίδευσης-κατάρτισης βρίσκεται το 16,9% των νέων έως 24 ετών στην Ελλάδα, σύμφωνα με την έρευνα του Κέντρου Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής της ΓΣΕΕ σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης και την εταιρεία δημοσκοπήσεων .

Ερευνα για το προφίλ των νέων έως 24 ετών που βρίσκονται εκτός αγοράς εργασίας και εκτός εκπαίδευσης-κατάρτισης παρουσίασε τη Δευτέρα το Κέντρο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής της ΓΣΕΕ, σε συνεργασία με το Κέντρο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης, το Ιδρυμα Τεχνολογίας και Eρευνας και την εταιρεία δημοσκοπήσεων GPO.

Tα ευρήματα της έρευνας αφορούν έναν πληθυσμό σε μεγάλο βαθμό αόρατο για το κοινωνικό κράτος, αφού είναι απόντες από κάθε θεσμική μέριμνα. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα έγινε προσπάθεια χαρτογράφησης των ΝEETs (Young People Not in Education, Employment or Training), ενός νεοσύστατου όρου που αφορά νέους που βιώνουν διπλό αποκλεισμό: από την απασχόληση και από κάθε εκπαιδευτική διαδικασία.

Αλματώδης αύξηση

To 2009 oι ΝΕΕΤs υπολογίζονταν στο 11% του πληθυσμού των νέων 15-24 ετών της Ε.Ε., ενώ το 2012 το ποσοστό τους αυξήθηκε στο 12,9%, με το πρόβλημα να είναι μεγαλύτερο σε Βουλγαρία, Ιταλία, Ιρλανδία, Ισπανία και Ελλάδα. Σύμφωνα με τους ερευνητές, με αναγωγή στον μέσο όρο της Ε.Ε. μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα τελευταία τρία χρόνια το ποσοστό των ΝEETs στην Ελλάδα παρουσιάζει αλματώδη αύξηση ώς και 49% και φτάνει τουλάχιστον στο 16,9% των νέων.

Μια ελληνική ιδιαιτερότητα είναι ότι ενώ στην πλειονότητα των χωρών της Ε.Ε. οι ΝΕΕΤs έχουν χαμηλό ή μέτριο μορφωτικό επίπεδο, στην Ελλάδα το 28,4% είναι κάτοχοι πτυχίου ΑΕΙ ή ΤΕΙ, ενώ πάνω από 63% έχουν τελειώσει το Λύκειο ή Τεχνική Σχολή. Αντίστοιχα υψηλά ποσοστά πτυχιούχων NΕΕΤs έχουν η Ρουμανία, η Λετονία και η Κύπρος. Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο του ΚΑΝΕΠ της ΓΣΕΕ, Μιχάλη Κουρουτό, το υψηλό ποσοστό των αποκλεισμένων με πτυχία οφείλεται στην αδυναμία της εκπαίδευσης να εξασφαλίσει εργασία.

«Ειδικά η κατάρτιση ενηλίκων δεν έχει ανταποδοτικότητα στην αγορά εργασίας. Τα ΚΕΚ που αφορούν ενήλικες είναι τα πεταμένα λεφτά της Ε.Ε. που πάνε σε τσέπες επιτήδειων», σχολιάζει καυστικά στην «Εφ.Συν.». Οσοι πάντως εγκαταλείπουν την εκπαίδευση το κάνουν κατά κύριο λόγο για οικονομικούς λόγους, επιβεβαιώνοντας τη σύνδεση της σχολικής διαρροής με τις οικονομικές ανισότητες.

Σύμφωνα με τις δύο φάσεις της ποσοτικής έρευνας, που πραγματοποιήθηκε μέσω τηλεφωνικών συνεντεύξεων σε συνολικά 4.300 νοικοκυριά σε εθνική κλίμακα, και της ποιοτικής έρευνας με περισσότερες από 140 προσωπικές συνεντεύξεις, το προφίλ των NΕΕΤs της Ελλάδας διαμορφώνεται ως εξής: Σε συντριπτικό ποσοστό, πάνω από 87%, ανήκουν στην ηλικιακή κατηγορία 20-24, είναι άγαμοι και μένουν με την οικογένειά τους. Οι γυναίκες είναι περισσότερες και η μεγαλύτερη συγκέντρωση NΕΕΤs βρίσκεται στο Νότιο Αιγαίο, στη Στερεά Ελλάδα και στο Ιόνιο. Ενώ η οικογένειά τους είναι κατά κανόνα φτωχή και πολυμελής, βασίζονται αποκλειστικά σ’ αυτήν για την επιβίωσή τους, αφού μόλις το 4,5% λαμβάνουν κάποιο επίδομα.

Υποψήφιοι για ΝΕΕΤs

Εκτός από τους νέους με χαμηλή μόρφωση, μεγαλύτερο κίνδυνο να υπαχθούν στους NΕΕΤs έχουν τα άτομα με αναπηρία, οι νέοι με πολύ σοβαρά προβλήματα ψυχικής και σωματικής υγείας, τα άτομα με επιβαρημένο οικογενειακό περιβάλλον και οι νεαροί μετανάστες. Στην Ελλάδα, ωστόσο, όπως παραδέχονται οι ερευνητές, οι μετανάστες υπο-εκπροσωπούνται, καθώς ήταν δύσκολο να εντοπιστούν. «Είναι ένας πληθυσμός τριπλά αποκλεισμένος», μας λέει ο Μιχάλης Κουρουτός. «Αν ήμασταν σε θέση να τους καταγράψουμε, θα ανέβαζαν τα ποσοστά των NΕΕΤs. Ξέρουμε για παράδειγμα ότι ενώ η σχολική διαρροή είναι κατά μέσο όρο γύρω στο 14%, στους νέους μετανάστες είναι πάνω από 20%».

Ο μεγαλύτερος όμως παράγοντας κινδύνου είναι η ίδια η φτώχεια της οικογένειας, καθώς οι NEETs προέρχονται από τα φτωχότερα οικονομικά στρώματα.

Στην ερώτηση πώς βλέπουν τον εαυτό τους, παρατηρείται το εξής παράδοξο: Ενώ είναι αποκλεισμένοι από την εκπαίδευση και την εργασία, δεν νιώθουν κοινωνικά αποκλεισμένοι και θεωρούν ότι πρόκειται για κάτι προσωρινό. Οι περισσότεροι έχουν εργαστεί στο παρελθόν, ενώ το 26,2% είναι μακροχρόνια άνεργοι.

Πιστεύουν ότι το κράτος πρέπει να μεριμνά για τους πολίτες αλλά είναι δύσπιστοι απέναντι στο ελληνικό κοινωνικό κράτος σε ποσοστό 88,6%. Δεν έχουν ελπίδες ότι η εκπαίδευση θα τους βοηθήσει να βρουν δουλειά, καθώς το 87,5% θεωρεί αναποτελεσματικά τα προγράμματα κατάρτισης στην εύρεση εργασίας. Θέτουν στόχους, με κυριότερο όλων την εύρεση εργασίας, αλλά δεν είναι πάντα αισιόδοξοι ότι θα τους πετύχουν.

Φροντίζουν τη σωματική τους υγεία, οι 7 στους 10 είναι ασφαλισμένοι μέσω των γονέων τους (ποσοστό που πέφτει στο 50% στις ποιοτικές συνεντεύξεις), ειδικά όμως οι γυναίκες και οι άνω των 20 υποφέρουν από έντονο άγχος εξαιτίας της εργασιακής ανασφάλειας. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι ένα ποσοστό πάνω από 30% που δηλώνει πως νιώθει απελπισία, ενώ πολλοί βλέπουν ως μόνη λύση τη μετανάστευση στο εξωτερικό, σε ποσοστό που στους άντρες αγγίζει το 65%.

Στήριξη από οικογένεια

«Οι Ελληνες NΕΕΤs δεν βρίσκονται εκτός εργασίας και εκπαίδευσης λόγω επιλογής, όπως σε άλλες χώρες, αλλά παρά τη θέλησή τους», μας λέει ο καθηγητής του ΑΠΘ, Αντώνης Κυρίδης, που συμμετείχε στην έρευνα. «Η ελληνική οικογένεια είναι αυτή που στηρίζει τους άφαντους αυτούς ανθρώπους στις πλάτες της.

Πόσο όμως θα αντέξει; Η άρση βαρών έχει περιορισμένη χρονική διάρκεια και δεν μπορεί να παρατείνεται εσαεί. Ελπίζω όλα αυτά τα δεδομένα να μη χαθούν στο πηγάδι των στατιστικών που μας κατακλύζουν καθημερινά, αλλά κάποιος να τα δει και να κάνει κάτι. Μόνη λύση είναι οι στοχευμένες δράσεις, σε περιοχές που έχουν ιδιαίτερη ανάγκη» καταλήγει.

«Εμφανής στην έρευνα είναι η παντελής απουσία του κοινωνικού κράτους. Ενώ αλλού στην Ευρώπη προσπαθούν με διάφορες δράσεις να βγάλουν τα παιδιά από τους δρόμους και τα φανάρια, εδώ έχουμε νέους ανθρώπους αόρατους για όλους εκτός από την οικογένειά τους», μας λέει ο Μιχάλης Κουρουτός. Μια οικογένεια που, όπως δείχνουν οι ίδιες οι στατιστικές που την τοποθετούν στα όρια της φτώχειας, δεν θα μπορεί να συντηρεί για πολύ ακόμα τα αόρατα παιδιά της.

Πηγη: efsyn