Το Πανεπιστήμιο θα κρίνει το μέλλον μας - Άρθρο του Νικόλαου Μπινιάρη

Μέχρι σήμερα δεν έχει παρατηρηθεί απεργία ιερέων στη χώρα. Μία από τις επιπτώσεις μιας τέτοιας κίνησης θα ήταν το κλείσιμο των εκκλησιών, της αναβολής γάμων, βαπτίσεων και κηδειών. Αυτή η τελευταία αναβολή θέτει ερωτήματα σχέσεων του κοινωνικού φαντασιακού με το θεμελιώδες ερώτημα: υπάρχει μετά θάνατον ζωή; Οι ιερείς, βέβαια, ασχέτως με τις πεποιθήσεις μας περί θρησκείας, έχουν μια αποστολή και υποχρέωση: να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε όσους τις ζητούν, κρατώντας την οποιαδήποτε αντίληψη περί του επέκεινα προσιτό στο ποίμνιό τους, διαφυλάσσοντας ζωντανή μια παράδοση αιώνων ή πιο ωμά τη δουλειά τους.

Σήμερα όμως τα Πανεπιστήμια είναι κλειστά. Επί πολλές δεκαετίες, κατά περιόδους, ήταν κλειστά. Σε όλη την ακαδημαϊκή μου πορεία, στο εξωτερικό δεν είδα ποτέ πανεπιστήμια κλειστά, πέραν μεγάλων και γενικευμένων κοινωνικών αναταραχών, Βιετνάμ, Μάιος ’68, και αυτό για λίγο ή για περιορισμένο αριθμό ιδρυμάτων. Στην Ελλάδα το Πανεπιστήμιο για πολλούς εγγενείς λόγους αποτελεί χώρο διαμαρτυρίας, πέραν των προβλημάτων εκπαίδευσης, και η λειτουργία του παρεμποδίζεται για λόγους αλλότριους προς την πανεπιστημιακή κοινότητα. Η πολιτεία έχει μετατρέψει η ίδια τον χώρο του Πανεπιστημίου σε χώρο αντιπαράθεσης πολιτικών ιδεολογιών, θερμοκοιτίδα πολιτικού προσωπικού και δοκιμαστικού σωλήνα εκπαιδευτικών ιδεοληψιών και νεποτισμού, με αποτέλεσμα η λειτουργία του να έχει μετατραπεί σε μόνιμη δυσλειτουργία.

Το πρόσφατο φαινόμενο είναι ένα από τα πολλά, το οποίο ασχέτως των θέσεων από τις οποίες κρίνει κάποιος το ζήτημα είναι η επίρρωση μιας θλιβερής και άκρως επώδυνης διαπίστωσης. Το Πανεπιστήμιο δεν αποτελεί την ουσιαστική πολιτιστική βάση της Ελλάδας ως έκφραση της παράδοσής μας. Μιας παράδοσης η οποία έχει τεθεί ως η βάση αυτού που θεωρούμε το πιο πολύτιμο συστατικό της ύπαρξής μας, την εκπαίδευση και την ελεύθερη σκέψη.

Ως συνεπακόλουθο αυτής της διαπίστωσης έρχεται μια άλλη, επίσης δυσοίωνη. Η ελληνική κοινωνία, βρίσκεται δεκαετίες τώρα σε μια υποβόσκουσα κρίση ταυτότητας. Για την ελληνική κοσμοθεώρηση το Πανεπιστήμιο, όπως οι εκκλησίες, δεν έπρεπε να είναι ποτέ κλειστό, είτε για μαθήματα είτε για μελέτη είτε για έρευνα. Αυτό το αξίωμα μιας κοινωνίας η οποία αρέσκεται να διατυμπανίζει πως έδωσε τα φώτα του πολιτισμού σε βάρβαρους θα έπρεπε να είναι η απτή επιβεβαίωση της ύπαρξής της. Προφανώς ανάμεσα στην πληθώρα των ανεκπλήρωτων αιτημάτων που πέρασαν μέσα από το Πανεπιστήμιο κάπου έχει λησμονηθεί πως ο Πλάτων είναι ο πρώτος διανοητής ο οποίος εισάγει μια φιλοσοφία της παιδείας, και την εφάρμοζε στην Ακαδημία, άσχετα με το αν κανείς συμφωνεί ή διαφωνεί με τις ιδέες του, αν τις γνωρίζει βέβαια, πράγμα όχι εύκολο.

Βέβαια, είναι προφανές πως η ελληνική κοινωνία όλα αυτά τα χρόνια, αλλά κυρίως σήμερα, μόνο και μόνο από την παρατήρηση της δυσλειτουργίας των Πανεπιστημίων αναδεικνύεται ως κοινωνία κατακερματισμένη ως προς τους σκοπούς και τα μέσα με τα οποία επιδιώκει την πραγμάτωσή τους. Εφόσον η κοινωνία δεν έχει πετύχει μια συναίνεση για τη λειτουργία και τους σκοπούς του Πανεπιστημίου είναι προφανώς αδύνατον να επιτύχει μια συμφωνία για οικονομικούς, πολιτικούς ακόμη και σκοπούς εθνικής εξωτερικής πολιτικής, συναίνεση η οποία όντως δεν έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα.

Η αντίκρουση αυτών των διαπιστώσεων θα είναι πιθανώς ένα επιχείρημα για το Πανεπιστήμιο ως κοιτίδα διαμόρφωσης απόψεων και ιδεών έστω και μέσα από την ακραία έκφρασή τους, έστω και του κλεισίματός του, οι οποίες αντιθέτως καταδεικνύουν τον χώρο παιδείας ως κέντρο σύγκρουσης με την πολιτική τάξη και οργάνωση της κοινωνίας… Το Πανεπιστήμιο δηλαδή είναι το πολιτικό και κοινωνικό ενεργόν σε μια κοινωνία η οποία έχει αποκοιμηθεί και τρέφεται με αυταπάτες και απλοϊκές συνταγές ευτυχίας και ευμάρειας. Αυτό το επιχείρημα θα είχε βάρος αν αυτή η διαχρονική δράση είχε κάποιο απτό αντίκρισμα. Κανείς δεν μπορεί να διαπιστώσει όμως κάτι τέτοιο. Η ελληνική κοινωνία παρέμεινε σε μια πτωτική πορεία μέσα σε μια επίπλαστη ουτοπία ανόδου παρ’ όλα τα διαχρονικά κλεισίματα των Πανεπιστημίων.

Η αλήθεια είναι πως η σημερινή κατάσταση είναι μέρος μια μεγαλύτερης αντίδρασης κατά της πολιτικής κατάντιας. Είναι μια ακραία στιγμή στη διαδρομή των τελευταίων δεκαετιών και ως εκ τούτου θα έπρεπε να εκληφθεί ως μια αληθινά πολιτική πράξη απορρέουσα από τη μοναδικότητα των συγκυριών. Αποδεχόμενος αυτή την ανάγνωση, δίχως κανείς να λάβει υπόψη του τις συγκεκριμένες αιτίες του σημερινού κλεισίματος, μπορεί να αποδεχθεί μια ακραία αντίδραση, των διοικητικών υπαλλήλων και των Συγκλήτων. Δυστυχώς, η διαχρονική προϊστορία δεν επιτρέπει τέτοιες επιλεκτικές διαγνώσεις. Ακριβώς λόγω της προϊστορίας η σημερινή πραγματικότητα χάνει το νόημα της μοναδικότητας ή της εκφοράς του πόσο σημαντική είναι αυτή η αντίδραση.

Η αδυναμία της ελληνικής κοινωνίας να διαμορφώσει μια διαχρονική και υπαρξιακή σχέση με το Πανεπιστήμιο, να εσωτερικεύσει τη σχέση ως απόρροια μιας αυθεντικής παράδοσης, πέραν της εδραιωμένης αντίληψης για την αξία της παιδείας ως υποδομή κοινωνικής καταξίωσης και ανόδου, δεν επιτρέπει καλοπροαίρετα συμπεράσματα για τη σημερινή κατάσταση. Η εδραιωμένη μάλιστα αντίληψη για την «υπέρτατη» αξία ενός πανεπιστημιακού διπλώματος έχει μάλλον παίξει αρνητικό ρόλο για την ίδια την παιδεία, πιέζοντας και την πολιτική τάξη και την καθηγητική κοινότητα σε ακραίες λύσεις για τον αριθμό και το επίπεδο των εισερχομένων φοιτητών, του χρόνου φοίτησης και της συμπεριφοράς τους στον χώρο σπουδών τους.

Το Πανεπιστήμιο για την Ελλάδα έχει μια τεράστια πολιτιστική, κοινωνική και οικονομική σημασία. Τίποτα από τα τρία δεν έχει εδραιωθεί ως αξία. Αποτελεί έναν ακόμα θεσμό μιας μηχανιστικής αντίληψης η οποία έχει φορέσει τη λεοντή της υψηλόφρονης διανόησης, η οποία παραπαίει ανάμεσα στο ουτοπικό και το αυτοκαταστροφικό, δίνοντας ένα απτό παράδειγμα της σύγχυσης και της αβεβαιότητας μιας κοινωνίας η οποία από χρόνια παρουσίαζε τα συμπτώματα μιας αδιάκοπης αυτο-αναίρεσης. Στην πραγματικότητα το Πανεπιστήμιο έχει μάλλον ήδη καθορίσει το παρόν και εν πολλοίς θα κρίνει το μέλλον μας.

 

 

πηγη:efsyn